Tuyến tiền liệt là gì? Vai trò và chức năng trong hệ sinh dục nam

Tuyến tiền liệt là một cơ quan sinh dục nam đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với chức năng sinh sản của nam giới. Tầm quan trọng của tuyến tiền liệt như thế nào? Các bệnh lý liên quan đến tuyến tiền liệt thường gặp là gì? Tham khảo bài viết dưới đây để hiểu chi tiết hơn về những vấn đề này nhé!

Tổng quan về tuyến tiền liệt

Tuyến tiền liệt là gì?

Tuyến tiền liệt là một bộ phận trong hệ thống sinh sản của nam giới. Nó là một tuyến có kích thước bằng hạt dẻ và nặng khoảng 20 gram, nằm ngay dưới bàng quang và phía trước trực tràng. Tuyến tiền liệt có chức năng sản xuất chất lỏng góp phần tạo nên tinh dịch và do đó rất quan trọng cho quá trình sinh sản.

Vị trí tuyến tiền liệt

Tuyến tiền liệt là một tuyến chỉ có ở nam giới. Phụ nữ không có tuyến tiền liệt, nhưng họ có tuyến Skene, ​​nằm ở đầu dưới của niệu đạo và được coi là tương đồng với tuyến tiền liệt.

Tuyến tiền liệt nằm ngay bên dưới bàng quang và phía trên các cơ của sàn chậu. Trực tràng nằm sau tuyến tiền liệt, do đó dùng ngón tay có thể sờ thấy tuyến qua trực tràng. Các ống dẫn trong tuyến tiền liệt chảy vào niệu đạo, đi qua tuyến tiền liệt. Từ “tuyến tiền liệt” được lấy từ tiếng Hy Lạp có nghĩa là “người đứng trước”, mô tả vị trí của tuyến tiền liệt. Nhìn từ bên dưới, nơi niệu đạo rời khỏi tuyến, tuyến tiền liệt “đứng trước” bàng quang.

Kích thước tuyến tiền liệt khoảng 4cm chiều ngang, 3cm chiều thẳng đứng, 2cm chiều trước sau và khối lượng khoảng 20gram.

Cấu tạo tuyến tiền liệt

Tuyến tiền liệt được bao bọc bởi một bao chứa nhiều sợi cơ trơn và mô liên kết đàn hồi. Ngoài ra còn có nhiều tế bào cơ trơn bên trong tuyến tiền liệt. Trong quá trình xuất tinh, các tế bào cơ này co lại và ép mạnh chất lỏng đã được lưu trữ trong tuyến tiền liệt ra ngoài vào niệu đạo. Điều này làm cho chất lỏng và các tế bào tinh trùng, kết hợp với chất lỏng từ các tuyến khác, để tạo thành tinh dịch, sau đó được phóng ra ngoài.

Mô của tuyến tiền liệt có thể được chia thành ba vùng khác nhau, được liệt kê ở đây từ trong ra ngoài, bao quanh niệu đạo giống như các lớp của một củ hành:

– Vùng chuyển tiếp được tìm thấy ở bên trong tuyến và là phần nhỏ nhất của tuyến tiền liệt (khoảng 10%). Nó bao quanh niệu đạo giữa bàng quang và một phần ba trên của niệu đạo.

– Vùng trung tâm bao quanh vùng chuyển tiếp và chiếm khoảng 1/4 tổng khối lượng của tuyến tiền liệt. Đây là nơi đặt ống dẫn chung đến tuyến tiền liệt, ống dẫn tinh và túi tinh. Ống dẫn này còn được gọi là ống phóng tinh.

– Vùng ngoại vi đại diện cho phần chính của tuyến tiền liệt – khoảng 70% khối lượng mô là một phần của vùng ngoại vi.

Mô vùng chuyển tiếp có xu hướng phát triển lành tính (không phải ung thư) khi về già, thuật ngữ y học gọi đây là tăng sản lành tính tuyến tiền liệt (phì đại tuyến tiền liệt). Nếu mô này ép vào bàng quang và niệu đạo có thể dẫn đến khó đi tiểu. Đây là một vấn đề phổ biến ở những người đàn ông lớn tuổi. Thay vào đó, các khối u ác tính (ung thư) trong tuyến tiền liệt chủ yếu phát triển ở vùng ngoại vi.

Chức năng vai trò

Tuyến tiền liệt đảm nhận nhiều nhiệm vụ quan trọng trong cơ thể bao gồm:

Sản xuất chất lỏng cho tinh dịch

Một thành phần của tinh dịch được sản xuất trong tuyến tiền liệt. Tất cả các “chất liệu” tạo nên tinh dịch được trộn lẫn với nhau trong niệu đạo.

Thành phần của tinh dịch bao gồm:

+ Các tế bào tinh trùng (từ các tế bào sinh tinh tại tinh hoàn).

+ Dịch từ túi tinh.

+ Các chất tiết ra từ tuyến ống dẫn tinh (một tuyến nhỏ khác có kích thước bằng hạt đậu, nằm bên dưới tuyến tiền liệt).

+ Dịch từ tuyến tiền liệt.

Sự bài tiết dịch của tuyến tiền liệt rất quan trọng đối với hoạt động bình thường của các tế bào tinh trùng trưởng thành (khả năng di động của tinh trùng) do đó cũng giữ vai trò quan trọng quyết định khả năng sinh sản ở nam giới.

Chất lỏng đó giống như hormone tinh trùng, hầu hết đảm bảo khả năng vận động của tế bào tinh trùng. Chất lỏng đó loãng, màu trắng đục, chứa nhiều enzym.

Các enzyme này làm cho tinh dịch có thể hoá loãng hơn sau một thời gian xuất tinh. Chúng cũng được coi như các kháng nguyên đặc hiệu của tuyến tiền liệt (PSA) khi cần xét nghiệm.

Đóng niệu đạo lên bàng quang khi xuất tinh

Trong khi xuất tinh, tuyến tiền liệt và cơ vòng của bàng quang co lại, giúp đóng chặt niệu đạo đoạn hướng lên đến bàng quang, mục đích để tinh dịch chỉ có thể xuất ra ngoài, ngăn tinh dịch xuất ngược vào trong bàng quang. 

Đóng ống dẫn tinh khi đi tiểu

Tương tự khi xuất tinh, trong quá trình đi tiểu, các cơ vùng trung tâm của tuyến sẽ đóng kín ống tuyến tiền liệt lại, mục đích ngăn nước tiểu không đi vào ống dẫn tinh.

Chuyển hóa hormone 

Trong tuyến tiền liệt, hormone sinh dục nam testosterone được chuyển đổi thành dạng hoạt động sinh học gọi là dihydrotestosterone (DHT).

Bệnh lý tuyến tiền liệt thường gặp

Viêm tuyến tiền liệt

Viêm tuyến tiền liệt là một bệnh lý phổ biến nhất đối với nam giới, đặc biệt nam giới dưới 50 tuổi.

Viêm tuyến tiền liệt do vi khuẩn gây ra được gọi là viêm tuyến tiền liệt do vi khuẩn và nó có thể gây ra nhiễm trùng cấp tính hoặc mãn tính.

Các trường hợp viêm tuyến tiền liệt khác không phải do vi khuẩn: có thể là viêm tuyến tiền liệt mãn tính, được gọi là hội chứng đau vùng chậu mãn tính, nguyên nhân chưa rõ ràng, có thể do tổn thương dây thần kinh vùng chậu, hoặc bệnh lý tại vùng khác lân cận như nhiễm trùng đường tiết niệu…

Triệu chứng: tùy thuộc vào loại viêm tuyến tiền liệt, các triệu chứng cơ bản thường bao gồm:

+ Các vấn đề về tiểu tiện, tiểu khó, tiểu rắt  

+ Đau bụng (đau từ đáy chậu đến dương vật và bìu đến bụng dưới trung tâm và lưng dưới), sốt và đau nhức cơ thể, và một vài triệu chứng khác.

– Điều trị viêm tuyến tiền liệt:

+ Một số người mắc bệnh viêm tuyến tiền liệt không có triệu chứng. Trong trường hợp này, tuyến tiền liệt bị viêm nhưng không tạo ra bất kỳ triệu chứng nào và cũng không cần điều trị.

+ Viêm tuyến tiền liệt do vi khuẩn thường được điều trị bằng thuốc kháng sinh.

+ Hội chứng đau vùng chậu mãn tính có thể cần dùng thuốc, phẫu thuật và thay đổi lối sống (thay đổi tư thế nằm, ngồi, đi lại,  thay đổi chế độ ăn uống và giờ giấc sinh hoạt chung…)

– Nguy cơ, biến chứng: Theo thời gian, viêm tuyến tiền liệt có thể gây rối loạn chức năng tình dục, hoặc áp xe tuyến tiền liệt, viêm các cơ quan sinh sản lân cận và nhiễm trùng máu. Viêm mạn tính tuyến tiền liệt cũng có thể làm tăng tỉ lệ ung thư tuyến tiền liệt và tử vong.

Phì đại tuyến tiền liệt

– Phì đại tuyến tiền liệt là một trong những bệnh lý phổ biến nhất đối với nam giới trên 50 tuổi.

– Nguyên nhân: Đến nay y học hiện đại vẫn chưa hiểu rõ nguyên nhân gây ra chứng phì đại tuyến tiền liệt ở người nam giới theo tuổi (còn được gọi là tăng sản tuyến tiền liệt lành tính). Tuy nhiên nghiên cứu cho thấy nguyên nhân có thể là những thay đổi về nội tiết tố liên quan đến tuổi tác. Nam giới dưới 40 tuổi hiếm khi gặp các triệu chứng của phì đại tuyến tiền liệt.

– Phì đại tuyến tiền liệt có thể gây ra một số triệu chứng liên quan đến tiểu tiện, chẳng hạn như:

+ Tăng tần suất đi tiểu, mỗi lần tiểu được ít nước tiểu

+ Dòng nước tiểu yếu hoặc bị gián đoạn

+Tiểu buốt, nước tiểu có màu hoặc mùi bất thường (thường do nhiễm trùng, vì vi khuẩn sẽ đi ngược từ ngoài cơ quan sinh dục vào bàng quang. Nước tiểu và động tác đi tiểu là 1 dòng chảy mạnh giúp rửa sạch vi khuẩn, tránh nhiễm khuẩn ngược dòng. Khi tắc tiểu hoặc tiểu rắt, vi khuẩn không bị rửa trôi, có cơ hội đi ngược lên bàng quang)

+ Tiểu đêm, đi tiểu thường xuyên trong thời gian ngủ

+ Đau sau khi đi tiểu (hoặc sau khi xuất tinh)

– Biến chứng

Theo thời gian, phì đại tuyến tiền liệt có thể gây ra các biến chứng bao gồm: nhiễm trùng đường tiết niệu, tổn thương bàng quang hoặc thận, sỏi bàng quang, và các bệnh lý khác.

– Điều trị: điều trị phì đại tuyến tiền liệt chủ yếu là điều trị thuốc để làm chậm quá trình phì đại và điều trị triệu chứng (bí tiểu). Ngoài ra cũng cần điều trị bệnh kèm theo như nhiễm trùng tiết niệu hay gặp phải. Phẫu thuật cắt bỏ một phần tuyến tiền liệt phì đại cũng là một lựa chọn khi các triệu chứng không cải thiện sau khi đã dùng thuốc và thay đổi chế độ sinh hoạt (hạn chế uống nước ban đêm, thả lỏng cơ thể khi đi tiểu…).

Ung thư tiền liệt tuyến

Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, ung thư tuyến tiền liệt là một loại ung thư phổ biến ở nam giới. Nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt cao hơn đối với nam giới trên 65 tuổi, là người Mỹ gốc Phi, hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh.

– Các triệu chứng thường được phát hiện khi bệnh đã phát triển đến một mức độ nhât định. Cụ thể thường bao gồm:

+ Vấn đề đi tiểu: tiểu khó, dòng tiểu ngắt quãng, tiểu rắt, đôi khi có tiểu buốt

+ Rối loạn cương dương

+ Tinh dịch có máu

+ Đau vùng xương lân cận (đặc biệt là hông, cột sống và xương sườn)

+ Tê chân và bàn chân

+ Mất kiểm soát bàng quang hoặc ruột (khi đã có di căn bàng quang hoặc ruột) như không thể rặn tiểu, đại tiện máu, đại tiện khó,…

– Các lựa chọn điều trị chính cho Ung thư tiền liệt tuyến bao gồm: phẫu thuật, xạ trị và sử dụng liệu pháp hormon thay thế hormone sinh dục. Đây là các vấn đề chuyên khoa sâu, người bệnh nên đến các cơ sở y tế uy tín để được các bác sĩ thăm khám, tư vấn và giải thích cụ thể.

– Ung thư tuyến tiền liệt có tiên lượng tương đối tốt so với nhiều loại ung thư khác hay gặp ở nam giới như ung thư gan, ung thư phổi.

+ Tỷ lệ sống sót sau 5 năm nếu được phát hiện và điều trị sớm.

+ Nếu ung thư tiền liệt tuyến đã di căn đến các hạch bạch huyết xung quanh,  di căn xương hoặc các cơ quan khác ở xa, bệnh thường nặng và tỉ lệ tử vong lớn.

Vì vậy, chẩn đoán sớm ung thư tuyến tiền liệt có ý nghĩa cực kì quan trọng.

Tuyến tiền liệt là một tuyến nhỏ nhưng có vai trò quan trọng trong sức khoẻ sinh dục tiết niệu của nam giới. Đây cũng là một trong những nơi thường xuyên bắt gặp các bệnh lý phức tạp và tiềm ẩn nguy cơ ung thư cao, đặc biệt với đối tượng nam giới sau 50 tuổi. 

Nếu bạn đang gặp vấn đề sức khoẻ về tuyến tiền liệt hoặc có các triệu chứng tại các cơ quan tiết niệu, sinh dục,… bạn cần liên hệ ngay với bác sĩ của mình hoặc đến khám tại các cơ sở chăm sóc sức khỏe uy tín để được chẩn đoán chính xác, kịp thời.