Viêm đại tràng co thắt – Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị

Thống kê cho thấy, tại Việt Nam có tới 30 – 40% người bệnh bị viêm đại tràng co thắt và tỷ lệ nam giới mắc viêm đại tràng co thắt cao hơn nữ giới. Đây là một bệnh tiêu hóa lành tính nhưng có thể gây rối loạn chức năng đại tràng, khiến người bệnh khó chịu, đau quặn bụng thường xuyên, đại tiện thất thường, ăn uống khó tiêu,… Chính vì thế, người bệnh cần có biện pháp điều trị và phòng ngừa kịp thời để ngăn ngừa những ảnh hưởng nghiêm trọng của viêm đại tràng co thắt.

Viêm đại tràng co thắt là gì?

Viêm đại tràng co thắt (hay hội chứng ruột kích thích, bệnh đại tràng cơ năng) là một rối loạn chức năng ở đại tràng, khiến nhu động ruột co bóp thất thường, sự gia tăng nhu động của các cơ ở ruột già, thường đi kèm một phần nhỏ ở các cơ ruột non.

Viêm đại tràng co thắt – Hội chứng ruột kích thích

Bình thường, các cơ trong thành đại tràng (ruột già) co bóp để tống phân ra khỏi cơ thể. Các cơn co thắt quá mạnh hoặc xảy ra không đồng bộ được gọi là co thắt đại tràng. Hiện tượng co thắt đại tràng không phải là một tình trạng bệnh mà nó là dấu hiệu phản ánh một bất thường nào đó trong cơ thể hoặc là phản ứng khi ăn một số loại thực phẩm không đảm bảo an toàn gây đau bụng hoặc các vấn đề về tiêu hóa, ví dụ như tiêu chảy.

Bệnh đặc trưng bởi tình trạng đau bụng, đầy hơi, các rối loạn tiêu hóa (tiêu chảy và táo bón). Đối tượng dễ mắc bệnh thường là những người ở nhóm tuổi trên 35, hay gặp phải căng thẳng, stress và có thói quen ăn uống thất thường, đang sử dụng kháng sinh,…

Viêm đại tràng co thắt cũng chiếm tỷ lệ cao trong số các bệnh nhân tại các phòng khám chuyên khoa tiêu hóa. Ở Việt Nam, viêm đại tràng co thắt chiếm khoảng 30-40% các trường hợp đến khám bệnh về tiêu hóa.

Theo Quỹ Quốc tế về Rối loạn Tiêu hóa (IFFGD), viêm đại tràng co thắt gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của 45 triệu người ở Hoa Kỳ. Tuy nhiên, đây là dạng bệnh không gây tổn thương ruột và không đe dọa đến tính mạng, nhưng các triệu chứng của nó có thể gây ra khó chịu, đau đớn về thể chất và cảm xúc.

Nguyên nhân khiến đại tràng co thắt

Hiện nay, y học chưa xác định chính xác được nguyên nhân gây bệnh trực tiếp là do đâu. Nhưng viêm đại tràng co thắt có thể coi là một triệu chứng báo hiệu tình trạng sức khỏe tiềm ẩn do một số các nguyên nhân sau:

Rối loạn nhu động ruột

Nhu động ruột hoạt động, co bóp nhịp nhàng giúp thức ăn được vận chuyển và phân cắt thành những phân tử nhỏ để cơ thể dễ dàng hấp thu. Tuy nhiên, khi có tác động ảnh hưởng đến hoạt động co bóp của nhu động ruột sẽ gây rối loạn tiêu hóa. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, với những người bị đại tràng co thắt có nhu động ruột thay đổi cường độ co bóp, có thể xuất hiện các triệu chứng:

• Cơn co thắt đại tràng với cường độ mạnh, nhanh và kéo dài: sự co bóp nhanh và mạnh của nhu động ruột khiến ruột không đủ thời gian để hấp thụ nước và chất dinh dưỡng từ thức ăn. Nhu động ruột cũng phải co bóp liên tục để đào thải phân ra ngoài, từ đó gây nên chứng đầy hơi, tình trạng tiêu chảy, phân sống, lỏng,…
• Cơn co thắt nhẹ, ngắn và chậm: Khi ruột giảm hoạt động co bóp, làm chậm quá trình tiêu hóa. Các chất thải sẽ lưu lại trong đại tràng, lượng nước được tái hấp thụ hết khiến phân trở nên khô, cứng dễ dẫn đến táo bón.

Ruột nhạy cảm mức độ cao

Mức độ nhạy cảm của ruột già tăng cao cũng là nguyên nhân dẫn đến viêm đại tràng co thắt. Với người bệnh bị viêm đại tràng co thắt, chỉ cần một tác động nhỏ tới ổ bụng, ăn phải thực phẩm lạ, đồ ăn quá chua hoặc cay, tâm lý căng thẳng stress,… cũng có thể  dẫn đến các tình trạng đầy hơi, chướng bụng, rối loạn tiêu hóa,…

Ruột nhạy cảm mức độ cao cũng là nguyên nhân gây bệnh

Yếu tố tâm lý, căng thẳng

Yếu tố tâm lý, căng thẳng trong một thời gian dài là nguyên nhân đầu dẫn đến viêm đại tràng co thắt cũng như nhiều bệnh lý liên quan đến đường tiêu hóa khác.

Việc stress, căng thẳng nhiều cũng khiến các tín hiệu giữa não và ruột kém phối hợp, dễ dẫn đến rối loạn tiêu hóa. Tâm lý bất ổn, stress và áp lực ảnh hưởng rất xấu đến dây thần kinh chi phối hệ tiêu hóa, càng dễ gây ra bệnh.

Với những bệnh nhân bị viêm đại tràng co thắt; tăng áp lực, căng thẳng, tâm lý càng bất ổn thì biểu hiệu bệnh càng rõ ràng.

Căng thẳng, stress là một trong những nguyên nhân dẫn đến đại tràng co thắt

Chế độ ăn uống thiếu khoa học

Những người có chế độ ăn uống kém khoa học và thiếu lành mạnh có thể gây ảnh hưởng nặng nề tới hệ tiêu hóa, tăng nguy cơ mắc viêm đại tràng co thắt:

• Ăn nhiều các thực phẩm không tốt: uống nhiều đồ uống có cồn (rượu, bia), nước ngọt có ga và các chất kích thích. Ăn nhiều các thực phẩm cay, nóng, các loại đồ ăn nhanh, đồ nhiều dầu mỡ và chế biến sẵn; sử dụng nhiều các chế phẩm từ sữa chứa lactose.
• Thói quen ăn quá nhanh, không nhai kỹ, vừa ăn vừa nói quá nhiều và thường xuyên bỏ bữa, ăn uống không đúng giờ giấc cũng có thể ảnh hưởng lớn đến hệ tiêu hóa.

Viêm đại tràng co thắt có thể do nguyên nhân bệnh lý hoặc chế độ ăn uống sinh hoạt không khoa học gây ra. Chính vì thế, phát hiện sớm và điều trị triệt để các yếu tố nguy cơ sẽ là giải pháp phòng ngừa viêm đại tràng co thắt hiệu quả.

Dấu hiệu nghi ngờ đại tràng co thắt biểu hiện sớm

Tham vấn y khoa Tiến sĩ Bác sĩ Phạm Bình Nguyên – Cố vấn chuyên môn MEDIPLUS cho biết, Triệu chứng của đại tràng co thắt khá giống với một số bệnh lý đường tiêu hóa khác, nhất là viêm đại tràng. Tuy nhiên, khi người bệnh có một số biểu hiện sau đây thì có thể nghi ngờ là dấu hiệu của viêm đại tràng co thắt:

Đau bụng

Viêm đại tràng co thắt có thể gây các cơn đau bụng đột ngột. Tùy vào cường độ cơn co thắt có thể người bệnh có cảm giác đau khác nhau (có thể đau âm ỉ, kéo dài hoặc đau quặn bụng,…)

Cơn đau bụng thường xuất hiện sau khi bệnh nhân ăn hoặc ngay cả trong lúc ăn phải thức ăn lạ, hải sản, đồ chua cay, đồ tái,… và cả những lúc bị căng thẳng, áp lực, lo âu quá mức. Đi kèm với cơn đau bụng là cảm giác trướng bụng, khó chịu vùng bụng hay đầy hơi,…

Hầu hết các trường hợp sau khi đi đại tiện hoặc xì hơi được thì biểu hiện đau bụng sẽ được thuyên giảm.

Đau bụng là dấu hiệu nghi ngờ đại tràng co thắt

Rối loạn tiêu hóa

Rối loạn tiêu hóa cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo viêm đại tràng co thắt. Người bệnh xuất hiện tình trạng táo bón xen kẽ với tiêu chảy khi đại tiện. Có thể quan sát thấy phân có thể nát, lỏng hoặc rắn, chứa chất nhầy và mùi hôi. Ngoài ra, sau khi đi vệ sinh, người bệnh vẫn cảm thấy đại tiện chưa hết và muốn đi tiếp.

Chướng bụng đầy hơi

Người hay bị chướng bụng, đầy hơi khi ăn bất cứ loại đồ ăn nào có thể là dấu hiệu của viêm đại tràng co thắt. Tình trạng có thể thể xuất hiện nhiều lần trong ngày, gây cảm giác khó chịu, căng chướng bụng, đầy hơi và sôi bụng,…

Triệu chứng toàn thân

Người mắc viêm đại tràng co thắt kéo dài có thể khiến cơ thể mệt mỏi, suy nhược; các biểu hiện khác như căng thẳng, mất ngủ, hồi hộp, tim đập nhanh,… khi có các cơn co thắt đại tràng mạnh, ảnh hưởng lớn tới chất lượng sức khỏe.

Khi người bệnh có các dấu hiệu nặng như: chảy máu trực tràng, tiêu chảy ban đêm, sụt cân không rõ nguyên nhân, nôn, đại tiện nhiều lần trong ngày hoặc nhiều ngày không thể đại tiện, đau bụng quặn thắt thường xuyên không giảm… cần gặp ngay bác sĩ để được thăm khám chẩn đoán và có phương pháp điều trị phù hợp.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị đại tràng co thắt

Để cải thiện các triệu chứng cũng như kiểm soát tốt bệnh lý, người bệnh cần thăm khám sớm để kịp thời loại bỏ các yếu tố nguy cơ như: căng thẳng, áp lực, ăn uống, sinh hoạt thiếu khoa học, lành mạnh,…

Chẩn đoán viêm đại tràng co thắt

Bệnh nhân bị viêm đại tràng co thắt cần được thăm khám và chẩn đoán sớm để phòng ngừa những bệnh lý về đường tiêu hóa ác tính, nguy hiểm như ung thư đại tràng, viêm đại tràng, nhiễm khuẩn đường ruột,…

Tùy thuộc vào từng đối tượng bệnh nhân, bác sĩ sẽ chỉ định làm những loại xét nghiệm, phương pháp khác nhau, cụ thể:

• Nội soi trực tràng, nội soi đại tràng, xét nghiệm sinh thiết mô học,…
• Chụp khung đại tràng có thuốc cản quang, nội soi đại tràng nếu nghi ngờ viêm đại tràng. Đây là phương pháp hiệu quả để chẩn đoán và điều trị các bệnh lý đại trực tràng.
• Làm xét nghiệm phân tìm vi khuẩn, giun, sán,… để chẩn đoán xem cơ thể có nhiễm giun, sán hay không; khi cơ thể nhiễm giun sán cũng có thể gây nên tình trạng đau bụng.

>>> Xem thêm: Nội soi đại tràng – 10 điều cần biết khi thực hiện

Phương pháp nội soi chẩn đoán viêm đại tràng co thắt

Phương pháp điều trị

Với mỗi nguyên nhân gây viêm đại tràng co thắt, có thể có các phương pháp điều trị khác nhau sao cho phù hợp nhất.

Tạo thói quen sinh hoạt lành mạnh, chế độ ăn uống khoa học, hợp lý

Việc xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh giúp nhu động ruột làm việc trơn tru, co bóp đều đặn hơn, từ đó làm giảm tình trạng bệnh. Thói quen ăn đủ bữa, không ăn quá no khiến bụng bị căng tức, tránh gây áp lực lên hệ tiêu hóa; ăn chậm, nhai kỹ cũng làm giảm bớt gánh nặng cho đại tràng.

Nên chọn ăn các loại thức ăn có tác dụng nhuận tràng, cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng cần thiết: bột yến mạch, rau xanh và trái cây, uống nhiều nước hoặc nước ép trái cây mỗi ngày, ăn sữa chua, thực phẩm giàu lợi khuẩn prebiotic, các loại thịt, cá, trứng, sữa không chứa lactose.

Hạn chế tối đa các loại đồ uống có cồn, các loại nước ngọt có ga, các thực phẩm khó tiêu hóa, thực phẩm chứa nhiều dầu mỡ và được chế biến sẵn.

Đồng thời, người bệnh cần ăn uống đủ và đúng bữa, khi ăn cần ăn chậm, nhai kỹ.

Quản lý, giảm thiểu tối đa các căng thẳng, stress

Khi bị căng thẳng, hệ thần kinh giao cảm sẽ tiết ra adrenalin và cortisol, tác động lên nhu động ruột, làm rối loạn nhu động ruột và gây cơn đau co thắt ở đại tràng, lợi khuẩn lúc này cũng sẽ bị tiêu diệt một lượng lớn dẫn đến rối loạn tiêu hóa. Bởi vậy, giảm căng thẳng, stress có tác dụng lớn trong điều trị viêm đại tràng co thắt.

• Học cách quản lý căng thẳng, stress của bản thân cũng tránh gây ảnh hưởng tới sức khỏe và tinh thần.
• Tập thể dục thường xuyên, hay các bài tập thiền, yoga,… để giúp thư giãn tinh thần và cơ thể
• Tập hít thở sâu mỗi ngày: vừa giúp ổn định tâm lý tốt, vừa giúp nhu động ruột hoạt động hiệu quả.
• Tập yoga giúp cơ thể và tinh thần được thư giãn, giảm tình trạng bệnh

Điều trị bằng thuốc

Khi các triệu chứng trở nặng hơn, việc thay đổi chế độ ăn uống sinh hoạt không thể làm thuyên giảm tình trạng bệnh thì bác sĩ sẽ xem xét can thiệp sử dụng thuốc điều trị. Hiện nay viêm đại tràng co thắt vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, chính vì thế bác sĩ thường sẽ chỉ định các thuốc điều trị triệu chứng, bao gồm:

• Thuốc chống co thắt đại tràng giúp làm giảm các cơn co thắt, giảm đau bụng hiệu quả. Một số thuốc chống co thắt thường được chỉ định như: Thuốc Spasfon, Buscopan, Atropin,…
• Thuốc chống tiêu chảy (hai nhóm thuốc Actapulgite và Loperamid) giúp kiểm soát và giảm các triệu chứng của tiêu chảy.
• Thuốc nhuận tràng giúp điều hòa nhu động ruột, từ đó có thể giảm táo bón tạm thời.
• Thuốc chống trầm cảm được sử dụng giúp cải thiện các triệu chứng bệnh, làm thay đổi sự cân bằng của một số hóa chất trong não. Từ đó cải thiện cảm xúc, tâm trạng của của người, hỗ trợ điều trị viêm đại tràng co thắt.

*Lưu ý: Các thuốc điều trị viêm đại tràng co thắt có thể gây một số tác dụng không mong muốn. Bởi vậy, người bệnh cần sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ và tuân thủ theo quy định.

>>>Xem thêm: Bị viêm đại tràng nên ăn gì để cải thiện tình trạng bệnh

Phòng ngừa viêm đại tràng co thắt

Viêm đại tràng co thắt ảnh hưởng rất lớn tới đời sống sinh hoạt của người mắc bởi gây ra những triệu chứng khó chịu như đau quặn bụng, đại tiện thất thường,… Bởi vậy, cần có biện pháp phòng ngừa viêm đại tràng co thắt.

Thay đổi lối sống khoa học, giảm căng thẳng stress, tập luyện thường xuyên và có chế độ ăn uống hợp lý là chìa khóa dự phòng bệnh tốt nhất:

• Nên xây dựng chế độ ăn uống khoa học, bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết
• Các thực phẩm giàu chất đạm: thịt nạc, cá, hàm lượng đậu nành hợp lý
• Bổ sung nhiều chất xơ từ rau xanh, trái cây (có thể uống nước ép trái cây) giúp việc đại tiện dễ dàng hơn, ngăn ngừa táo bón.
• Bổ sung đủ 2-2,5 lít nước cho cơ thể mỗi ngày.
• Hạn chế các loại đồ uống có cồn, chứa caffeine, chất kích thích, các loại đồ uống nước ngọt có ga,… bởi có thể gây tăng độ nhạy cảm của ruột.
• Hạn chế sử dụng các loại thực phẩm khó tiêu, dễ gây trướng bụng: đồ ăn nhiều dầu mỡ, các thực phẩm chế biến sẵn.
• Khi thấy có các dấu hiệu của viêm đại tràng co thắt, tiêu chảy,… không nên ăn các món cay hoặc đồ chua, đồ ăn cứng, hải sản, các sản phẩm lên men,… vì sẽ khiến triệu chứng càng trở nên nặng hơn.
• Xây dựng thói quen ăn uống đúng giờ và đủ bữa, khi ăn cần ăn chậm, nhai kỹ để thức ăn được tiêu hóa tốt hơn.
• Có thể phòng bệnh viêm đại tràng co thắt bằng cách tập luyện thể dục thể thao hàng ngày. Điều này không những cải thiện bệnh lý tốt hơn mà còn giúp cơ thể khỏe mạnh, bền bỉ và tạo tâm lý thư thái, thoải mái.

Bên cạnh đó, tập thiền, yoga giúp cơ thể và tâm lý được thả lỏng, thư giãn, cơ thể dẻo dai và bền bỉ hơn, giảm mệt mỏi, căng thẳng hiệu quả.

Viêm đại tràng co thắt tuy là bệnh lý tiêu hóa không gây nguy hiểm đến tính mạng người bệnh. Tuy nhiên, bệnh có thể gây khó chịu và ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống hàng ngày. Chính vì thế, nếu xuất hiện một trong những dấu hiệu nghi ngờ viêm đại tràng co thắt ở trên thì người bệnh cần đến gặp bác sĩ để được thăm khám, chẩn đoán và có phác đồ điều trị phù hợp.

*Bài viết mang tính tham khảo, không thay thế việc chẩn đoán hoặc phác đồ điều trị y khoa!