Thoát vị đĩa đệm: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

Thoát vị đĩa đệm là tình trạng nhân nhầy (bộ phận nằm ở giữa các đốt sống, được bao bọc bởi lớp vỏ bên ngoài, ở giữa là nhân nhầy) của đĩa đệm bị lệch ra khỏi vị trí bình thường đâm xuyên qua dây chằng, chèn ép vào rễ thần kinh gây ra các cơn đau nhói ở lưng và làn xuống chân, ảnh hưởng tới khả năng vận động đi lại. Vậy nguyên nhân chính gây tình trạng này là do đâu, triệu chứng và điều trị bệnh như thế nào hiệu quả?

Bệnh thoát vị đĩa đệm là gì?

Thoát vị đĩa đệm (tên tiếng Anh là Herniated Disc) là hiện tượng một hoặc nhiều đĩa đệm ở cột sống trượt ra khỏi vị trí ban đầu, xuyên qua dây chằng chèn ép ép tủy sống và các dây thần kinh gây cảm giác tê bì, đau nhức.

Đây là kết quả của quá trình sang chấn hoặc do đĩa đệm ở bất kì khu vực nào của cột sống bị thoái hóa, nứt hoặc rách. Trên thực tế, người bệnh bị thoát vị đĩa đệm sẽ có hiện tượng đau lan từ vùng thắt lưng xuống chân.

Thoát vị đĩa đệm gây cảm giác đau đớn ở phần lưng, sau đó lan sang cả tay chân

Các thể và dạng thoát vị đĩa đệm khi mắc phải

Thoát vị đĩa đệm có rất nhiều dạng khác nhau, tùy thuộc vào từng vị trí bị thoát vị và mức độ ảnh hưởng sẽ có các phác đồ điều trị riêng. Dưới đây là các dạng thường gặp phải:

Theo vị trí, thoát vị đĩa đệm được phân thành ba loại

• Thoát vị ra sau: Loại này khá phổ biến, người bệnh thường gặp các triệu chứng như đau mỏi, nhức nhối, đau lan và tê bì…
• Thoát vị vào thân đốt sống, còn gọi là thoát vị đĩa đệm nội xốp.
• Thoát vị ra trước.

Theo vị trí đĩa đệm bị lệch được chia thành

• Thoát vị đĩa đệm cổ
• Thoát vị đĩa đệm cổ ngực
• Thoát vị đĩa đệm ngực
• Thoát vị đĩa đệm lưng ngực
• Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng

Theo sự chèn ép thần kinh tủy sống, tình trạng bệnh được chia thành các dạng sau

• Thoát vị cạnh trung tâm: Là hiện tượng các nhân nhầy gây chèn ép lên cả tủy sống và rễ thần kinh.
• Thoát vị thể trung tâm: Ở thể này, nhân nhầy thoát ra và chèn ép trực tiếp lên tủy sống. Thể này mặc dù không gây cho người bệnh tình trạng tê bì chân tay, nhưng lại là thể nguy hiểm nhất bởi khi nhân nhầy chèn ép càng nhiều, chức năng vận động và kiểm soát hệ bài tiết của người bệnh sẽ mất đi hoàn toàn.
• Thoát vị chèn ép rễ thần kinh phải hoặc trái.

Nguyên nhân thoát vị đĩa đệm thường gặp

Tham vấn y khoa Tiến sĩ Bác sĩ Lê Quốc Việt – Nguyên giám đốc Trung tâm Cơ xương khớp Bệnh viện E, Giám đốc chuyên môn MEDIPLUS cho biết, thoát vị đĩa đệm là căn bệnh gây ra bởi rất nhiều nguyên nhân, dưới đây là một số nguyên nhân điển hình và dễ mắc phải nhất:

• Vận động bị sai tư thế trong quá trình làm việc hoặc lao động quá sức khiến cho đĩa đệm, cột sống bị tổn thương và lệch khỏi vị trí ban đầu, từ đó gây nên tình trạng thoát vị đĩa đệm.
• Do các chấn thương ở vùng lưng, có thể là do lao động hoặc di chứng để lại sau khi bị tai nạn giao thông.
• Tuổi tác đã cao: theo các chuyên gia, đây được xem như là nguyên nhân chính gây thoát vị đĩa đệm mà đa số các bệnh nhân gặp phải. Khi tuổi tác tăng lên, quá trình lão hóa sẽ diễn ra mạnh mẽ hơn, phần đĩa đệm và cột sống sẽ bị mất nước nghiêm trọng dẫn đến thoái hóa xơ cứng, rất dễ bị tổn thương. Chính vì thế, tuổi càng cao thì nguy cơ mắc thoát vị đĩa đệm càng lớn.
• Bệnh nhân mắc các bệnh lý bẩm sinh: Các bệnh lý ban đầu như gù lưng, thoái hóa hoặc cong vẹo cột sống chính là yếu tố nguy cơ dẫn đến thoát vị đĩa đệm.
• Cân nặng của cơ thể: Một yếu tố tưởng chừng vô can nhưng lại có mối quan hệ mật thiết với căn bệnh này chính là cân nặng. Ở người béo phì thì tỷ lệ mắc thoát vị đĩa đệm cũng lớn hơn, nguyên nhân là do phần cột sống phải chịu áp lực lớn từ cơ thể, đặc biệt là ở vùng thắt lưng. Cân nặng quá lớn sẽ rất dễ làm tổn thương các đĩa đệm.
• Bệnh thoát vị đĩa đệm cũng có thể mắc phải do yếu tố di truyền, nếu trong gia đình có người bị thoát vị đĩa đệm thì nguy cơ mắc bệnh lý của bạn cũng sẽ cao hơn.

Nhiều nghiên cứu cho thấy người có tuổi tác càng cao thì nguy cơ bị thoát vị đĩa đệm càng lớn

Triệu chứng thoát vị đĩa đệm nhận biết sớm

Thoát vị đĩa đệm giai đoạn đầu các triệu chứng thường mờ nhạt, người bệnh có thể bỏ qua hoặc dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Một số dấu hiệu điển hình người bệnh cần lưu ý bao gồm:

• Đau nhức và tê bì tay chân: Xuất hiện những cơn đau đột ngột ở vùng cổ, vai gáy, thắt lưng, rồi đau lan sang chân tay khi mắc bệnh. Thời gian và mức độ đau có thể kéo dài từ vài ngày, vài tuần hoặc vài tháng; có lúc sẽ đau rất dữ dội, tình trạng đau sẽ nặng hơn khi người bệnh vận động và đi lại nhiều, chỉ khi ngồi nghỉ một chỗ thì mức độ đau mới thuyên giảm.
• Ở giai đoạn nặng hơn, nhân nhầy của đĩa đệm thoát ra ngoài sẽ chèn ép các rễ thần kinh và gây nên tình trạng tê bì vùng cổ, vùng thắt lưng sau đó sự tê bì sẽ  lan dần xuống mông, đùi, bẹn và lan tới tận gót chân. Lúc này người bệnh sẽ bị rối loạn cảm giác, luôn thấy mình như bị kiến bò trong người, lâu dần các triệu chứng này sẽ trở nặng gây khó khăn trong việc vận động.
• Yếu cơ, bại liệt: Xuất hiện khi bệnh nhân đang trong giai đoạn chuyển biến nặng. Lúc này người mắc bệnh khó vận động, dần dần sẽ dẫn tới teo hai chân, teo cơ, tình huống xấu nhất là liệt các chi và phải ngồi xe lăn.
• Bệnh nhân bị mất cảm giác tại các nơi như bắp đùi trong, phía sau chân và vùng quanh hậu môn.

Tê bì tay chân là triệu chứng điển hình nhất khi mắc thoát vị đĩa đệm

Bị thoát vị đĩa đệm có nguy hiểm không?

Thoát vị đĩa đệm nếu không được điều trị sớm tiêu diệt gọn sẽ để lại rất nhiều biến chứng nguy hiểm cho người bệnh. Khi rễ thần kinh nối liền với các cơ quan khác bị tổn thương do đĩa đệm chèn ép sẽ gây nên các cơn đau dữ dội lâu ngày sẽ gặp khó khăn trong việc cử động cổ, tay và chân, thậm chí có thể dẫn đến tàn phế vĩnh viễn nếu không can thiệp kịp thời.

Trong trường hợp các đĩa đệm bị lệch và chèn ép lên các dây thần kinh vùng cánh tay, người bệnh sẽ gặp khó khăn trong việc gấp duỗi, nhấc cánh tay ảnh hưởng nghiêm trọng đến các hoạt động và sinh hoạt hàng ngày. Khi các dây thần kinh vùng thắt lưng bị chèn ép lâu ngày sẽ dẫn đến việc đại tiện và tiểu tiện không tự chủ, các chi cũng teo dần, người bệnh sẽ dần mất khả năng đi lại. Trường hợp đĩa đệm chèn ép tủy cổ cũng có thể gây tê liệt và tàn phế.

Chẩn đoán sớm bị thoát vị đĩa đệm

Tiến sĩ Lê Quốc Việt đưa ra những lưu ý thêm trong việc chẩn đoán sớm tình trạng bệnh, đầu tiên khi xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ, người bệnh cần được thăm khám lâm sàng để xác định nguyên nhân cũng như vị trí, mức độ tổn thương của cơ thể.

Trong quá trình thăm khám lâm sàng, người bệnh sẽ được kiểm tra mức độ căng cứng của vùng lưng. Bác sĩ sẽ yêu cầu bệnh nhân nằm xuống và di chuyển chân theo nhiều tư thế khác nhau để xác định nguyên nhân gây đau. Tùy theo mức độ và vị trí đau, bác sĩ có thể chỉ định thêm một số phương pháp cận lâm sàng như chụp cộng hưởng từ, CT – scan, X-quang cột sống… để đánh giá chính xác các tổn thương thông qua hình ảnh.

Chụp X – quang là cách đơn giản nhất giúp chẩn đoán thoát vị đĩa đệm một cách chính xác.

Bên cạnh đó, người bệnh có thể sẽ được chỉ định thực hiện kỹ thuật Test thần kinh. Đây là phương pháp đo điện cơ giúp các bác sĩ xác định được khả năng lan truyền của các xung thần kinh, kiểm tra mức độ thả lỏng, trương lực cơ, khả năng đi lại, cảm nhận kích thích, giúp biết được chính xác vị trí dây thần kinh bị tổn thương.

Các biện pháp điều trị thoát vị đĩa đệm hiệu quả

Có rất nhiều phương pháp giúp điều trị bệnh thoát vị đĩa đệm hiệu quả, dựa vào tình trạng bệnh và mức độ ảnh hưởng đến các hoạt động sinh hoạt và mong muốn của người bệnh mà các bác sĩ sẽ tư vấn phương pháp phù hợp. Dưới đây là các cách điều trị phổ biến nhất hiện nay:

Các loại thuốc điều trị thoát vị đĩa đệm

Một số loại thuốc đặc thù thường được các bác sĩ dùng trong điều trị lệch đĩa đệm là thuốc giảm đau kháng viêm như diclofenac, meloxicam, steroid hoặc corticosteroid, thuốc giảm đau thông thường acetaminophen (Paracetamol). Bên cạnh đó là các loại thuốc giúp giãn cơ như mydocalm, myonal… chỉ định trong trường hợp co cứng cơ cạnh cột sống.

Tuy nhiên, người bệnh cần lưu ý không được tự ý sử dụng các loại thuốc này vì chúng có thể gây ra nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng như dị ứng, chóng mặt, buồn nôn, đặc biệt hơn có thể gây nên tình trạng viêm loét dạ dày, làm suy giảm chức năng gan thận, loãng xương…

Điều trị bằng thuốc tây là phương pháp phổ biến hiện nay

Mẹo dân gian giúp hỗ trợ điều trị thoát vị đĩa đệm tại nhà

Bên cạnh việc chữa bệnh bằng các phương pháp tây y như dùng thuốc giảm đau hay phẫu thuật thì người bệnh có thể áp dụng một số bài thuốc dân gian hỗ trợ điều trị thoát vị đĩa đệm dưới đây:

• Chữa thoát vị đĩa đệm bằng lá lốt: Chuẩn bị 200g lá lốt giã nhuyễn và 400g muối hột vào chảo rang nóng. Cho hỗn hợp thu được vào trong một miếng vải sạch và đắp lên vùng cột sống bị thoát vị. Thực hiện ngày 2 lần.
• Chữa bệnh với bài thuốc từ cây ngải cứu: Lấy 300g ngải cứu rửa sạch, sau đó mang đi giã nát rồi trộn cùng 200ml giấm gạo. Tiếp theo, đun nóng hỗn hợp trên rồi bọc trong một chiếc khăn mỏng, sau đó xoa đều tại các vị trí đau nhức tầm 15 phút. Thực hiện phương pháp này liên tục trong 1 tháng sẽ thấy tác dụng rõ rệt.
• Chữa thoát vị với phương thuốc từ cây mật gấu: Rửa sạch lá mật gấu, xay nhuyễn rồi lọc lấy nước cốt .Tiếp theo, pha nước cốt vừa lấy với một lon bia, sử dụng sau khi ăn no. Áp dụng bài thuốc này trong 10 ngày liên tục sẽ thấy tác dụng.
• Chữa bệnh với cây xương rồng: Chuẩn bị sẵn xương rồng, cúc tần, ngải cứu và dây tơ hồng. Tất cả nguyên liệu trên mang đi rửa sạch, sau đó sao nóng cúc tần và ngải cứu rồi đặt lên bẹ xương rồng. Đắp hỗn hợp vào vị trí bị thoát vị 2 lần/ngày, kiên trì tầm 1 tuần sẽ thấy các triệu chứng thuyên giảm hẳn.

Vật lý trị liệu điều trị thoát vị đĩa đệm

Bên cạnh việc dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, bệnh nhân có thể kết hợp tập vật lý trị liệu để giảm thiểu các cơn đau, hạn chế sự chèn ép lên các dây thần kinh và phục hồi tổn thương nhanh chóng. Vật lý trị liệu nên được thực hiện dưới sự trợ giúp của các chuyên viên và kỹ thuật viên có kinh nghiệm tại các cơ sở y tế hoặc trung tâm phục hồi chức năng. Các hình thức vật lý trị liệu có thể là massage châm cứu, tập yoga,…

Ở một vài tuần đầu tiên, khi tổn thương do thoát vị đĩa đệm còn mới và chưa bị xơ hóa, việc sử dụng các dụng cụ tác động vào cột sống sẽ giúp làm giãn các mâm sống và dịch chuyển phần đĩa đệm bị lồi trở lại vị trí bình thường. Bệnh nhân cũng có thể được yêu cầu mặc áo nẹp cột sống để cố định tạm thời, hạn chế các tác động mạnh lên vùng cột sống tổn thương, qua đó làm giảm lực tác động lên đĩa đệm.

Một điều cần hết sức lưu ý là người bệnh tuyệt đối không tự ý tập luyện để tránh việc tập luyện sai cách. Điều này không những làm cho bệnh không thuyên giảm mà còn khiến cho các tổn thương cột sống trở nên nghiêm trọng hơn. Lúc này bệnh nhân không chỉ đau đớn hơn mà còn gây ảnh hưởng đến quá trình điều trị

Phẫu thuật mổ thoát vị đĩa đệm

Phẫu thuật thoát vị đĩa đệm sẽ giúp loại bỏ được áp lực lên các dây thần kinh, từ đó làm cải thiện các triệu chứng nhanh chóng. Tuy nhiên chỉ có một tỉ lệ rất nhỏ bệnh nhân thoát vị đĩa đệm cần được phẫu thuật. Các trường hợp thoát vị đĩa đệm được chỉ định phẫu thuật bao gồm:

• Điều trị nội khoa thất bại sau 5-8 tuần.
• Thoát vị chèn ép thần kinh cấp tính.
• Thoát vị đĩa đệm khiến bao xơ bị rách, khối thoát vị lệch khỏi vị trí tương ứng với đĩa đệm.
• Thoát vị đĩa đệm gây đau quá mức, dùng các loại thuốc giảm đau không có tác dụng.
• Thoát vị đĩa đệm gây liệt hoặc gây hội chứng đuôi ngựa: Do chèn ép rễ thần kinh dẫn đến giảm trương lực cơ gây yếu hoặc liệt các nhóm cơ do rễ thần kinh chi phối hoặc do khối thoát vị lớn chèn ép ống sống gây liệt mềm đột ngột hai chi dưới kèm theo rối loạn cơ tròn và rối loạn cảm giác tầng sinh môn hình yên ngựa.

Hiện nay, với sự tiến bộ của y học thì có hai phương pháp chính để thực hiện phẫu thuật thoát vị:

• Phương pháp 1: Người bệnh sẽ được phẫu thuật mổ mở hoặc qua ống banh (quadrant), lấy bỏ nhân thoát vị “giải phóng” sự chèn ép cho các dây thần kinh.
• Phương pháp 2: Người bệnh được chỉ định phẫu thuật nội soi cột sống, lấy bỏ nhân thoát vị.

Dựa vào các mức độ tổn thương và thể trạng của người bệnh, bác sĩ sẽ cân nhắc lựa chọn phương pháp phẫu thuật phù hợp.

Phẫu thuật có thể giúp hầu hết những người bị thoát vị đĩa đệm cải thiện các triệu chứng nhanh chóng giảm đau và các triệu chứng khác. Tuy nhiên, không phải lúc nào phẫu thuật cũng là lựa chọn tốt nhất cho người bệnh. Trong khoảng 5% trường hợp sau phẫu thuật, đĩa đệm sẽ thoát vị trở lại. Chính vì thế, người bệnh cần tham khảo thật kỹ ý kiến của bác sĩ để có phác đồ điều trị phù hợp nhất.

MEDIPLUS địa chỉ khám và điều trị thoát vị đĩa đệm hiệu quả

MEDIPLUS địa chỉ khám và điều trị thoát vị đĩa đệm chất lượng tốt tại Hà Nội.

Với thế mạnh chuyên điều trị các bệnh lý cơ xương khớp, MEDIPLUS giúp người bệnh kết nối đến các chuyên gia Cơ xương khớp hàng đầu, có nhiều năm kinh nghiệm, làm việc tại các bệnh viện lớn như Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện E, Bệnh viện Xanh pôn,…

• TS. BSCKII Lê Quốc Việt – Nguyên phó giám đốc đồng thời cũng là Giám đốc Trung tâm Cơ xương khớp Bệnh viện E; Giám đốc chuyên môn Tổ hợp Y tế MEDIPLUS – hơn 30 năm kinh nghiệm.
• TS. BS Lê Thị Liễu – Phó giám đốc trung tâm Cơ xương khớp bệnh viện Bạch Mai; Cố vấn chuyên môn Cơ xương khớp tại Tổ hợp Y tế MEDIPLUS – hơn 20 năm kinh nghiệm.
• ThS. BS Nguyễn Anh Dũng – Bác sĩ Khoa Chấn thương chỉnh hình Bệnh viện Bạch Mai – Cố vấn chuyên môn Tổ hợp Y tế MEDIPLUS – hơn 10 năm kinh nghiệm.

Đặc biệt, khu cận lâm sàng được trang bị đầy đủ các trang thiết bị y tế tiên tiến, hiện đại được nhập khẩu từ nước ngoài hỗ trợ chẩn đoán nhanh chóng, chính xác, giúp bác sĩ đưa ra những phác đồ điều trị kịp thời.

• Máy chụp X-quang SG đời mới của Healthcare (Hàn Quốc)
• Máy chụp CT cắt lớp vi tính 128 dãy Revolution Evo GE  (Mỹ)
• Máy chụp MRI Cộng hưởng từ 1.5 Tesla GE  (Mỹ)
• Hệ thống máy siêu âm 2D, 3D, 4D, Doppler từ hãng GE (Mỹ)
• Máy đo loãng xương toàn thân BMD ARIA (Mỹ)
• Máy phân tích huyết học XN 1000 công nghệ bán laser của hãng Sysmex (Nhật Bản)

Lựa chọn MEDIPLUS để trải nghiệm dịch vụ chăm sóc sức khỏe chuẩn đạt chuẩn chất lượng 5*

Phòng ngừa bệnh thoát vị đĩa đệm tránh tổn thương sau này

Nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm chủ yếu là do ảnh hưởng từ các thói quen trong sinh hoạt cũng như vận động không đúng cách. Do đó, chúng ta hoàn toàn có thể phòng tránh bằng cách lưu ý một số vấn đề dưới đây:

• Tập luyện thể dục thể thao bằng các môn thể thao vừa sức, tăng độ dẻo dai của các cơ cạnh cột sống, giúp ổn định cột sống, giảm nguy cơ tổn thương đĩa đệm.
• Theo dõi, sinh hoạt điều độ để duy trì chỉ số cân nặng cơ thể ở mức hợp lý, tránh duy trì áp lực quá nặng lên cột sống.
• Không mang, khuân vác đồ vật quá nặng để bảo vệ cột sống, tránh làm việc quá sức và cần để ý tư thế khi làm việc.
• Cần có chế độ ăn uống khoa học, tăng cường bổ sung canxi, vitamin D cùng các chất dinh dưỡng giúp nuôi khớp khỏe mạnh. Một chế độ ăn đủ chất là “chìa khóa vàng” giúp đẩy lùi thoát vị đĩa đệm.
• Không hút thuốc hoặc sử dụng những chất kích thích như cà phê, nước tăng lực, hạn chế uống rượu bia.
• Điều quan trọng nhất là kiểm tra sức khỏe định kỳ 6 tháng/lần, hoặc đến ngay cơ sở y tế khi có các triệu chứng bất thường như đau, tê vùng đùi, 2 chân và mông, đi tiểu khó hoặc tay chân đột ngột yếu đi…

Hy vọng thông qua bài viết này, mỗi người đều có thể trang bị cho mình những thông tin hữu ích về bệnh thoát vị đĩa đệm, hiểu được nguyên nhân gây bệnh đồng thời nhận diện được các triệu chứng từ sớm cũng như các phương pháp điều trị, từ đó chủ động có kế hoạch phòng ngừa hiệu quả và chăm sóc cơ thể đúng cách.

*Bài viết chỉ mang tính tham khảo thêm, không thay thế việc chẩn đoán hoặc phác đồ điều trị của Bác sĩ!