Cong vẹo cột sống học đường là tình trạng cột sống của trẻ em, đặc biệt là học sinh, bị cong bất thường so với đường thẳng tự nhiên. Đây là một vấn đề y tế ngày càng phổ biến, đặc biệt trong các môi trường học đường hiện đại, nơi trẻ thường xuyên ngồi học sai tư thế hoặc thiếu vận động. Vậy nguyên nhân cụ thể của hiện tượng này là gì? Những phương pháp chẩn đoán và điều trị nào có thể được áp dụng? Cùng Mediplus tìm hiểu thêm trong bài viết dưới đây!

1. Cong vẹo cột sống học đường vì sao phổ biến

Trong thời đại hiện nay, tỷ lệ học sinh bị cong vẹo cột sống học đường tăng đáng kể. Nguyên nhân chính là do những thói quen sinh hoạt không lành mạnh và môi trường học đường chưa được tối ưu. Trẻ em phải ngồi học hàng giờ liền, với tư thế không đúng, trong khi đó điều kiện bàn ghế không phù hợp với chiều cao của các em. Không những thế, việc thiếu hụt các hoạt động thể chất trong giờ học cũng là một yếu tố lớn góp phần gây nên tình trạng này.

Theo các nghiên cứu gần đây, việc cong vẹo cột sống ở trẻ không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời.

Cong vẹo cột sống học đường vì sao phổ biến?

2. Các loại cong vẹo cột sống học đường

Cong vẹo cột sống ở học sinh có thể được phân loại dựa trên hình dáng và mức độ lệch của cột sống. Các loại chính bao gồm:

• Cong vẹo cột sống chữ S: Đây là loại cong phổ biến nhất, khi cột sống có hai đoạn cong đối lập nhau tạo thành hình chữ S. Loại này thường gây nhiều biến chứng hơn do sự mất cân bằng nghiêm trọng trong cấu trúc cột sống.
• Cong vẹo cột sống chữ C: Ở dạng này, cột sống cong theo một hướng, tạo thành hình dạng giống chữ C. Mặc dù không nguy hiểm như cong chữ S, nhưng nếu không được điều trị sớm, loại cong này cũng có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe.
• Cong vẹo cột sống nghiêng: Đây là tình trạng cột sống bị nghiêng về một bên mà không rõ ràng tạo thành một hình dạng cong như chữ S hoặc C. Loại này thường xảy ra do thói quen sinh hoạt hàng ngày như ngồi lệch một bên quá lâu.

Các loại cong vẹo cột sống học đường

3. Nguyên nhân gây cong vẹo cột sống học đường

Vẹo cột sống là tình trạng khá phổ biến ở trẻ em, đặc biệt trong độ tuổi học đường, khi cột sống đang phát triển. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, từ yếu tố bẩm sinh, di truyền đến các thói quen sinh hoạt không đúng cách trong quá trình học tập và vận động. Dưới đây là những nguyên nhân chính gây cong vẹo cột sống.:

Cong vẹo cột sống bẩm sinh

Cong vẹo cột sống bẩm sinh xảy ra do sự phát triển bất thường của cột sống ngay từ khi trẻ còn trong bụng mẹ. Trong một số trường hợp, cột sống không hình thành đúng cách, dẫn đến tình trạng cong, vẹo hoặc các đốt sống bị lệch lạc. Những trẻ mắc phải tình trạng này thường có biểu hiện rõ ràng ngay từ khi sinh ra hoặc trong giai đoạn đầu đời, và nếu không được điều trị kịp thời, bệnh sẽ tiếp tục tiến triển khi trẻ lớn lên.

Cong vẹo cột sống học đường do di truyền 

Yếu tố di truyền cũng đóng vai trò quan trọng trong việc gây ra cong vẹo cột sống. Nếu gia đình có tiền sử mắc các bệnh về cột sống, khả năng cao là trẻ cũng sẽ dễ gặp phải tình trạng này. Điều này có thể làm cho cột sống của trẻ phát triển không bình thường, dẫn đến sự cong vẹo mà không nhất thiết phải do thói quen sinh hoạt hay môi trường sống.

Cong vẹo cột sống học đường do di truyền

Cong vẹo cột sống do bệnh lý thần kinh cơ

Các bệnh lý thần kinh cơ, như bệnh loạn dưỡng cơ, teo cơ, hoặc các bệnh lý liên quan đến hệ thần kinh, có thể làm suy yếu các nhóm cơ và dây chằng hỗ trợ cột sống. Khi các cơ không đủ sức giữ cột sống ở vị trí đúng, nó dễ bị cong hoặc lệch. Trẻ em mắc các bệnh lý này thường có nguy cơ cao gặp phải tình trạng vẹo cột sống, và thường cần sự can thiệp y tế sớm để kiểm soát tình trạng này.

Cong vẹo cột sống do bàn chân dẹt

Một nguyên nhân ít được chú ý nhưng lại có vai trò quan trọng trong việc gây ra vẹo cột sống là tình trạng bàn chân dẹt. Khi bàn chân không có độ cong tự nhiên, cơ thể không có sự phân bổ lực hợp lý khi di chuyển, khiến cột sống phải chịu nhiều áp lực hơn. Từ đó, dẫn đến sự lệch lạc của các đốt sống theo thời gian.

Do một số thói quen xấu

Cong vẹo cột sống thường xuất phát từ các thói quen xấu trong quá trình học tập và sinh hoạt của trẻ. Những thói quen như ngồi học sai tư thế, mang balo quá nặng, hoặc ngồi học liên tục trong thời gian dài mà không thay đổi tư thế có thể gây áp lực lên cột sống, dẫn đến sự cong vẹo. Cột sống của trẻ em còn rất mềm và dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố bên ngoài, do đó việc duy trì các tư thế ngồi học đúng cách là rất quan trọng để phòng ngừa bệnh.

Cong vẹo cột sống do thói quen xấu

Vẹo cột sống do bàn chân dẹt

Tình trạng bàn chân dẹt không chỉ ảnh hưởng đến cách đi đứng mà còn tác động đến toàn bộ cơ thể, đặc biệt là cột sống. Khi bàn chân không có độ cong tự nhiên, các khớp và cơ bắp quanh cột sống phải làm việc nhiều hơn để duy trì sự cân bằng, điều này dễ dẫn đến tình trạng cong vẹo. Bàn chân dẹt khiến cơ thể dễ mất cân bằng, từ đó ảnh hưởng đến tư thế đứng và đi của trẻ, dẫn đến tình trạng cong vẹo cột sống theo thời gian.

Các yếu tố nguy cơ khác gây cong vẹo cột sống học đường

Ngoài những nguyên nhân chính kể trên, một số yếu tố khác cũng có thể góp phần vào tình trạng cong vẹo cột sống. Ví dụ như việc trẻ em bị thừa cân, béo phì, khiến cột sống phải chịu nhiều áp lực hơn. Thiếu hụt dinh dưỡng, đặc biệt là canxi và vitamin D, cũng ảnh hưởng đến sự phát triển khỏe mạnh của cột sống. Trẻ em không vận động đủ, ít tham gia các hoạt động thể thao hoặc rèn luyện thể chất cũng là nguyên nhân tiềm ẩn gây nên vẹo cột sống.

4. Các phương pháp chẩn đoán vẹo cột sống ở trẻ

Các bậc phụ huynh cần đưa trẻ đi kiểm tra định kỳ và thực hiện các phương pháp chẩn đoán hiện đại dưới đây:

Thăm khám với bác sĩ

Quá trình chẩn đoán ban đầu bắt đầu từ việc thăm khám lâm sàng bởi bác sĩ chuyên khoa. Bác sĩ sẽ thực hiện các kiểm tra cơ bản để đánh giá tình trạng vẹo cột sống của trẻ. Một số dấu hiệu mà bác sĩ có thể tìm kiếm bao gồm:

• Vai không đều: Một bên vai có thể cao hơn so với vai còn lại.
• Dáng đứng bất thường: Khi trẻ đứng thẳng, cột sống có thể bị lệch sang một bên.
• Hông lệch: Một bên hông có thể cao hơn, hoặc phần hông bị lệch hẳn về một bên.
• Dáng đi không đều: Bước đi của trẻ có thể bị ảnh hưởng, có dáng đi không cân đối.

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu trẻ thực hiện các bài kiểm tra như cúi người về phía trước để kiểm tra xem có sự khác biệt rõ rệt về hình dáng cột sống hay không.

Thăm khám bác sĩ xương khớp

X-quang

X-quang là một trong những phương pháp chẩn đoán hình ảnh phổ biến nhất để phát hiện cong vẹo cột sống. Qua hình ảnh X-quang, bác sĩ có thể xác định được mức độ vẹo của cột sống và góc lệch. Góc lệch thường được đo bằng chỉ số Cobb, một chỉ số quan trọng trong đánh giá mức độ vẹo cột sống:

• Dưới 10 độ: Thường được coi là bình thường và không cần điều trị.
• Từ 10 đến 25 độ: Mức độ vẹo nhẹ, có thể cần theo dõi định kỳ.
• Trên 25 độ: Cần can thiệp điều trị để ngăn chặn tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn.

Hình ảnh X-quang giúp bác sĩ có cái nhìn rõ ràng về hình dạng và cấu trúc của cột sống, đồng thời xác định mức độ cong vẹo và hướng điều trị phù hợp.

Chụp CT (Chụp cắt lớp điện toán)

Chụp CT là một phương pháp chẩn đoán hình ảnh nâng cao hơn, sử dụng các tia X để tạo ra hình ảnh chi tiết ba chiều của cột sống. Phương pháp này giúp bác sĩ có cái nhìn rõ nét hơn về cấu trúc xương, đốt sống và đĩa đệm của trẻ. Chụp CT thường được chỉ định khi hình ảnh X-quang không cung cấp đủ thông tin hoặc khi cần đánh giá kỹ lưỡng các tổn thương phức tạp liên quan đến cột sống.

Đối với những trường hợp cong vẹo cột sống phức tạp hoặc do các yếu tố bẩm sinh, chụp CT có thể cung cấp thông tin bổ sung giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác hơn.

Chụp cộng hưởng từ (MRI)

Chụp cộng hưởng từ (MRI) là phương pháp hiện đại, sử dụng từ trường mạnh và sóng radio để tạo ra hình ảnh chi tiết của cột sống và các mô mềm xung quanh. Phương pháp này đặc biệt hữu ích khi cần đánh giá tình trạng dây thần kinh, tủy sống hoặc các cơ quan xung quanh cột sống.

MRI thường được chỉ định trong những trường hợp nghi ngờ có tổn thương thần kinh hoặc có nguy cơ chèn ép lên tủy sống do vẹo cột sống. Hình ảnh từ MRI giúp bác sĩ đánh giá chính xác mức độ ảnh hưởng của cong vẹo cột sống đến hệ thống thần kinh và các mô mềm, từ đó đưa ra kế hoạch điều trị cụ thể và phù hợp.

Chụp cộng hưởng từ (MRI)

5. Cong vẹo cột sống học đường, bẩm sinh có nguy hiểm không?

Ảnh hưởng đến dáng đi

Một trong những hậu quả dễ nhận thấy nhất của vẹo cột sống là thay đổi về dáng đi và tư thế. Khi cột sống bị cong vẹo, trẻ có thể có dáng đi lệch, không cân đối, khiến hông, vai hoặc đầu nghiêng về một bên. Việc này không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ, mà còn có thể gây ra cảm giác tự ti và khó chịu khi trẻ lớn lên.

Những biến dạng này nếu không được điều chỉnh sớm có thể làm thay đổi cấu trúc cơ thể vĩnh viễn, gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và khả năng vận động của trẻ trong tương lai.

Đau lưng thường xuyên và viêm đốt sống

Cong vẹo cột sống thường gây ra các cơn đau lưng dai dẳng, đặc biệt là khi trẻ phải ngồi học hoặc đứng trong thời gian dài. Những cơn đau này có thể xuất phát từ việc các đốt sống không còn thẳng hàng, tạo áp lực lên các dây chằng và cơ bắp xung quanh cột sống.

Ngoài ra, tình trạng viêm đốt sống cũng có thể xảy ra do sự cọ xát không đều giữa các đốt sống bị vẹo. Khi cột sống bị cong, các khớp đốt sống phải chịu áp lực lớn, dẫn đến tình trạng viêm và thoái hóa sớm. Điều này không chỉ khiến trẻ cảm thấy đau đớn mà còn làm giảm khả năng vận động linh hoạt.

Dễ xảy ra các bệnh lý khác về cột sống

Khi tình trạng cong vẹo cột sống kéo dài mà không được can thiệp, nguy cơ mắc phải các bệnh lý liên quan đến cột sống sẽ tăng cao. Một số bệnh lý có thể phát sinh bao gồm:

• Thoái hóa cột sống: Đây là hệ quả của việc cột sống bị cong vẹo quá lâu, dẫn đến việc các đốt sống bị tổn thương, bào mòn sụn khớp và giảm khả năng vận động. Điều này làm gia tăng nguy cơ đau nhức, hạn chế sự linh hoạt của cột sống.
• Đau thần kinh tọa: Cột sống bị vẹo có thể gây áp lực lên dây thần kinh tọa, dẫn đến tình trạng đau dọc từ lưng xuống hông và chân. Nếu không điều trị kịp thời, cơn đau này có thể kéo dài và ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hàng ngày của trẻ.
• Thoát vị đĩa đệm: Cong vẹo cột sống làm tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm, khiến các đĩa đệm giữa các đốt sống bị đẩy lệch khỏi vị trí bình thường. Điều này gây ra những cơn đau mạnh mẽ, làm giảm khả năng vận động và đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe cột sống.

Các bệnh lý khác về cột sống

Ảnh hưởng đến lồng ngực, chèn ép cơ quan khác

Ở những trường hợp nặng, cong vẹo cột sống có thể ảnh hưởng đến cấu trúc của lồng ngực, gây chèn ép các cơ quan nội tạng quan trọng như phổi và tim. Khi cột sống bị cong, lồng ngực không còn đủ không gian để mở rộng đúng cách trong quá trình hô hấp, dẫn đến tình trạng khó thở, hụt hơi khi vận động hoặc thậm chí là nhiễm trùng phổi do phổi không thông thoáng.

Ngoài ra, sự chèn ép của cột sống còn có thể tác động đến tim, gây rối loạn nhịp tim hoặc giảm khả năng bơm máu hiệu quả của tim. Điều này có thể gây ra các vấn đề tim mạch nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể của trẻ.

6. Điều trị cong vẹo cột sống học đường thế nào?

Việc điều trị cong vẹo cột sống phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng và các yếu tố như tuổi tác, nguyên nhân gây bệnh và sức khỏe tổng thể của trẻ. Dưới đây là một số phương pháp điều trị khác nhau, từ thay đổi thói quen hàng ngày đến can thiệp y tế.

Sự hỗ trợ, động viên về tinh thần từ bố mẹ

Tinh thần đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình điều trị cong vẹo cột sống. Trẻ thường cảm thấy tự ti về ngoại hình và lo lắng về tình trạng sức khỏe của mình. Sự hỗ trợ, động viên từ gia đình sẽ giúp trẻ có tinh thần tích cực hơn, đồng thời hợp tác tốt hơn trong quá trình điều trị.

Khám, kiểm tra định kỳ với bác sĩ

Việc khám và kiểm tra định kỳ là bước quan trọng trong quá trình điều trị. Trẻ cần được bác sĩ chuyên khoa theo dõi sự phát triển của cột sống, đánh giá tiến trình điều trị, và điều chỉnh phương pháp nếu cần. Khám định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu nghiêm trọng và ngăn ngừa biến chứng tiềm ẩn.

Chỉnh hình từ nẹp

Sử dụng nẹp chỉnh hình là một trong những phương pháp hiệu quả để điều chỉnh cột sống bị vẹo ở giai đoạn sớm. Nẹp giúp cố định cột sống, ngăn chặn tình trạng vẹo trở nên nặng hơn và hỗ trợ quá trình điều chỉnh cột sống trở lại hình dạng bình thường. Tuy nhiên, phương pháp này thường chỉ hiệu quả với các trường hợp cong vẹo nhẹ và trẻ còn trong độ tuổi phát triển.

Chỉnh hình từ nẹp ngăn chặn tình trạng vẹo trở nên nặng hơn

Phẫu thuật 

Trong những trường hợp cong vẹo cột sống nghiêm trọng, khi các phương pháp điều trị khác không mang lại hiệu quả, phẫu thuật có thể được đề xuất. Phẫu thuật chỉnh hình cột sống giúp điều chỉnh lại cột sống và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng hơn. Tuy nhiên, đây là phương pháp có rủi ro cao và chỉ được thực hiện khi thật sự cần thiết.

7. 3 Cách phòng ngừa cong vẹo cột sống học đường

Phòng ngừa cong vẹo cột sống là một phần quan trọng để đảm bảo sức khỏe cột sống của trẻ trong suốt quá trình phát triển. Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa vẹo cột sống phổ biến:

Cải thiện điều kiện học tập, sinh hoạt tại trường học

• Điều chỉnh chiều cao của bàn ghế học tập phù hợp với chiều cao của trẻ để giúp trẻ ngồi đúng tư thế.
• Khuyến khích trẻ thay đổi tư thế ngồi sau mỗi 30-45 phút để tránh căng thẳng quá mức lên cột sống.
• Hạn chế việc mang cặp sách quá nặng. Trẻ nên sử dụng balo có quai đeo vai dày, rộng để phân bổ trọng lượng đều lên cả hai vai.

Duy trì chế độ học tập, sinh hoạt khoa học, hợp lý

• Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động thể chất ngoài trời để giúp xương và cơ phát triển khỏe mạnh.
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng cân bằng, bao gồm các thực phẩm giàu canxi và vitamin D để hỗ trợ sự phát triển xương.
• Hướng dẫn trẻ ngồi học đúng tư thế, lưng thẳng và chân đặt vuông góc với sàn nhà.

Khám phát hiện cong vẹo cột sống định kỳ

Đưa trẻ đi kiểm tra cột sống định kỳ với bác sĩ chuyên khoa để phát hiện sớm các dấu hiệu cong vẹo cột sống. Nếu được phát hiện sớm, các phương pháp điều trị sẽ mang lại hiệu quả cao hơn và ngăn ngừa các biến chứng sau này.

Phòng ngừa cong vẹo cột sống học đường

Việc phòng ngừa và điều trị cong vẹo cột sống học đường cần sự quan tâm từ cả phụ huynh và giáo viên. Chỉ cần những điều chỉnh nhỏ trong thói quen hàng ngày và môi trường học tập, chúng ta có thể bảo vệ trẻ khỏi những hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe cột sống trong tương lai.

Để đặt lịch khám cong vẹo cột sống với chuyên gia tại Mediplus, bạn liên hệ tổng đài: 1900.3366 để được hỗ trợ tốt nhất.

*Lưu ý: Bài viết là các kiến thức chia sẻ, không thay thế cho khám, chẩn đoán và điều trị y khoa.