Dị tật bàn chân bẹt và 2 cách điều trị

Dị tật bàn chân bẹt là một vấn đề thường gặp ở trẻ nhỏ, trẻ sơ sinh và cả người trưởng thành. Tình trạng này có thể gây ra nhiều khó khăn trong vận động và gây tác động xấu đến chất lượng sống nếu không được nhận biết và xử lý sớm. Vậy dị tật bàn chân bẹt là gì, có dấu hiệu ra sao, và có những cách nào để điều trị và phòng ngừa hiệu quả? Bài viết, Mediplus sẽ gửi đến bạn thông tin cần thiết về tình trạng này.

1. Dị tật bàn chân bẹt là gì? Bàn chân thế nào là bình thường?

Dị tật bàn chân bẹt là gì?

Dị tật bàn chân bẹt là hiện tượng khi vòm lòng bàn chân bị sụp xuống, khiến toàn bộ bàn chân tiếp xúc với mặt đất khi đứng. Đây là một bất thường trong cấu trúc xương và dây chằng của bàn chân, có thể do di truyền, bẩm sinh hoặc phát triển theo thời gian.

Dị tật bàn chân bẹt sẽ trông như thế nào?

Ở một bàn chân bình thường, vòm lòng bàn chân giúp hấp thụ lực khi bước đi, mang lại sự linh hoạt và ổn định. Khi mắc dị tật bàn chân bẹt, chức năng này bị suy giảm, dẫn đến các vấn đề về thăng bằng, đau chân hoặc thậm chí biến dạng ở các bộ phận khác của cơ thể.

Dấu hiệu dị tật bàn chân bẹt

• Lòng bàn chân áp sát toàn bộ vào mặt đất khi ở tư thế đứng thẳng.
• Dễ bị đau chân, đau gót hoặc đau mắt cá chân, đặc biệt sau khi đi bộ hoặc đứng lâu.
• Dáng đi bất thường, có thể bị lệch hoặc nghiêng về một bên.
• Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, bàn chân có thể mềm hơn và khó nhìn thấy vòm chân.

2. Các dị tật bàn chân phổ biến theo nhóm tuổi

Dị tật bàn chân có thể xuất hiện ở nhiều độ tuổi với các biểu hiện và mức độ nghiêm trọng khác nhau.

Bẩm sinh

Dị tật bàn chân bẹt bẩm sinh là tình trạng có thể xuất hiện ngay từ khi trẻ vừa chào đời. Nguyên nhân chủ yếu do bất thường trong sự phát triển của xương, cơ, hoặc dây chằng khi còn trong bụng mẹ. Một số yếu tố nguy cơ bao gồm:

• Di truyền: Nếu cha mẹ hoặc người thân có tiền sử dị tật bàn chân bẹt, trẻ cũng có nguy cơ cao mắc phải.
• Môi trường tử cung: Sự chèn ép hoặc hạn chế không gian trong tử cung có thể ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường của bàn chân.
• Dị tật kết hợp: Một số trẻ mắc các hội chứng bẩm sinh khác, chẳng hạn như loạn sản xương hoặc bất thường thần kinh cơ, thường có nguy cơ cao bị dị tật này.

Dị tật bàn chân bẹt ở trẻ sơ sinh thường khó nhận biết do bàn chân của trẻ còn mềm mại và chưa phát triển rõ rệt. Tuy nhiên, các bác sĩ chuyên khoa có thể phát hiện qua các dấu hiệu như:

• Hình dạng bàn chân không cân đối hoặc không tự nhiên.
• Cổ chân có xu hướng xoay ra ngoài hoặc vào trong bất thường.
• Lòng bàn chân phẳng hoàn toàn khi trẻ đứng hoặc đặt chân.

Ở trẻ em và thanh thiếu niên

Dị tật bàn chân bẹt ở trẻ nhỏ thường bắt đầu bộc lộ rõ khi trẻ bước vào giai đoạn tập đi. Đặc điểm đáng chú ý nhất là dáng đi không ổn định hoặc chân bị lệch hướng.

• Dấu hiệu ở trẻ nhỏ:
  • Trẻ thường xuyên té ngã hoặc không muốn đi bộ nhiều.
  • Bàn chân phẳng hoàn toàn khi đứng, không xuất hiện vòm dù trẻ đang đi.
  • Trẻ có thể phàn nàn về đau ở lòng bàn chân, gót chân, hoặc mắt cá chân.

Dị tật bàn chân bẹt ở trẻ em xảy ra thường xuyên

• Ở thanh thiếu niên: Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, dị tật bàn chân bẹt có thể dẫn đến:
  • Đau nhức chân kéo dài sau các hoạt động thể thao.
  • Biến dạng dáng đi hoặc dáng đứng.
  • Giảm khả năng tham gia các môn vận động mạnh.

Ở giai đoạn này, sự phát triển của xương đã gần hoàn thiện, nên điều trị có thể trở nên phức tạp hơn so với trẻ nhỏ.

Ở người lớn

Dị tật bàn chân bẹt ở người trưởng thành thường liên quan đến các yếu tố sau:

• Thoái hóa xương và dây chằng: Quá trình lão hóa có thể làm yếu đi cấu trúc nâng đỡ của lòng bàn chân, dẫn đến tình trạng bàn chân bẹt.
• Chấn thương: Gãy xương hoặc tổn thương dây chằng bàn chân không được điều trị đúng cách có thể gây dị tật lâu dài.
• Tăng cân: Áp lực lớn từ trọng lượng cơ thể ảnh hưởng đến sự ổn định của bàn chân, dẫn đến sụp vòm chân.

Ở người lớn, dị tật bàn chân bẹt không chỉ gây đau nhức và khó chịu mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến các khớp khác, chẳng hạn như đầu gối, hông, và cột sống. Điều này khiến nhiều người phải thay đổi thói quen sinh hoạt hoặc hạn chế các hoạt động thể chất.

3. Ảnh hưởng của dị tật bàn chân đến với bệnh nhân

Dị tật bàn chân bẹt không chỉ gây khó khăn trong vận động mà còn dẫn đến nhiều hệ lụy:

• Đau nhức kéo dài: Đặc biệt ở lòng bàn chân, mắt cá chân, và đầu gối.
• Biến dạng xương: Nếu không điều trị sớm, tình trạng này có thể gây biến dạng ở các bộ phận khác như gối hoặc hông.
• Hạn chế vận động: Người mắc dị tật thường khó tham gia các hoạt động thể thao hoặc làm việc đòi hỏi vận động nhiều.
• Ảnh hưởng tâm lý: Ở trẻ em và thanh thiếu niên, dị tật có thể làm giảm sự tự tin và gây ra cảm giác tự ti.

4. Dị tật bàn chân bẹt khi nào cần gặp bác sĩ?

Đau kéo dài hoặc tăng dần

Cảm giác đau nhức ở bàn chân, mắt cá chân, gót chân, hoặc thậm chí lan lên đầu gối và hông là một trong những dấu hiệu quan trọng nhất. Nếu cơn đau kéo dài hoặc trở nên nghiêm trọng hơn sau khi vận động, đó là lúc bạn nên tìm gặp bác sĩ.

Dị tật bàn chân bẹt gây đau nhức kéo dài

Sưng hoặc viêm bất thường

Nếu bàn chân có hiện tượng sưng, đỏ hoặc viêm ở lòng bàn chân, cổ chân, hoặc gót chân, có thể đây là dấu hiệu của tổn thương dây chằng, viêm cân gan chân, hoặc các vấn đề khác liên quan đến dị tật bàn chân bẹt.

Gặp vấn đề về thăng bằng hoặc khó khăn trong di chuyển.

• Bệnh nhân cảm thấy mất cân bằng khi đứng, đi bộ hoặc chạy, đặc biệt khi vận động kéo dài.
• Dáng đi bị thay đổi rõ rệt, chẳng hạn như đi khập khiễng hoặc xoay cổ chân quá mức ra ngoài hoặc vào trong.

Biến dạng bàn chân nghiêm trọng

Bàn chân có hình dạng bất thường, chẳng hạn như:

• Không thấy vòm chân ngay cả khi ngồi hoặc nhấc bàn chân khỏi mặt đất.
• Bàn chân bị nghiêng hoặc xoay lệch nhiều.
• Ngón chân có xu hướng biến dạng, đặc biệt là ngón cái bị lệch sang một bên hoặc các ngón chân bị cong.

Tác động tiêu cực đến các khớp nối trong cơ thể

Đau đầu gối, hông, hoặc lưng dưới mà không rõ nguyên nhân, đặc biệt ở người trưởng thành, có thể bắt nguồn từ dị tật bàn chân bẹt làm thay đổi cách phân bố lực trên cơ thể. Nếu có các triệu chứng này kèm theo đau hoặc biến dạng bàn chân, cần tham khảo ý kiến bác sĩ để xác định chính xác nguyên nhân.

5. Thời điểm chữa dị tật bàn chân bẹt tốt nhất là khi nào?

Theo các chuyên gia, thời điểm tốt nhất để can thiệp điều trị dị tật bàn chân bẹt là khi trẻ còn nhỏ, đặc biệt là trong giai đoạn từ 2-8 tuổi. Ở độ tuổi này, cấu trúc xương và dây chằng của trẻ vẫn đang phát triển, dễ dàng chỉnh hình hơn.

Nếu để tình trạng kéo dài đến khi trưởng thành, việc điều trị sẽ phức tạp và đòi hỏi nhiều thời gian hơn.

6. 2 cách điều trị và phòng ngừa dị tật bàn chân bẹt

2 Cách điều trị dị tật bàn chân bẹt

1. Dùng đế giày/miếng lót chỉnh hình y khoa

Đây là phương pháp phổ biến và ít xâm lấn nhất. Các miếng lót chỉnh hình được thiết kế để nâng đỡ vòm lòng bàn chân, giảm đau và cải thiện dáng đi. Phương pháp này thường được áp dụng cho trẻ nhỏ và người trưởng thành ở giai đoạn đầu của bệnh.

Dùng miếng lót chỉnh hình là một cách điều trị dị tật bàn chân

Quy trình sử dụng:

• Bác sĩ sẽ đánh giá mức độ dị tật và thiết kế miếng lót phù hợp với bàn chân của từng bệnh nhân.
• Đế chỉnh hình cần được kiểm tra định kỳ và thay thế khi bàn chân thay đổi kích thước hoặc hình dạng.

2. Phẫu thuật

Phẫu thuật chỉ được áp dụng khi các phương pháp điều trị không xâm lấn không mang lại hiệu quả. Bác sĩ sẽ can thiệp để chỉnh hình lại xương và dây chằng của bàn chân, giúp cải thiện cấu trúc và chức năng.

Khi nào cần phẫu thuật?

• Khi đau mãn tính không thể kiểm soát bằng các phương pháp khác.
• Khi bàn chân có biến dạng nghiêm trọng, chẳng hạn như lệch khớp, hoặc mất vòm hoàn toàn ngay cả khi không đứng.

Các phương pháp phẫu thuật phổ biến:

• Phẫu thuật tái tạo vòm chân: Dùng vật liệu ghép hoặc tái định vị các khớp và dây chằng.
• Phẫu thuật chỉnh hình xương: Áp dụng trong trường hợp bàn chân bị biến dạng nặng do dị tật bàn chân bẹt ở trẻ sơ sinh hoặc người lớn.

Phòng ngừa dị tật bàn chân bẹt

Chăm sóc từ sớm cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

• Kiểm tra định kỳ: Cha mẹ nên đưa trẻ đi kiểm tra y khoa sớm nếu nhận thấy các dấu hiệu bất thường như bàn chân phẳng hoặc dáng đi không vững.
• Giày dép phù hợp: Lựa chọn giày có đế mềm, hỗ trợ tốt cho lòng bàn chân, giúp phát triển tự nhiên.
• Khuyến khích hoạt động thể chất: Các bài tập như nhón chân, co duỗi cơ bàn chân giúp tăng cường cơ và dây chằng.

Tạo thói quen sống khoa học và phù hợp 

• Tránh béo phì: Cân nặng quá mức gây áp lực lớn lên bàn chân, làm tăng nguy cơ dị tật bàn chân bẹt.
• Tập luyện đúng cách: Tránh các hoạt động gây căng thẳng quá mức cho bàn chân. Lựa chọn các bài tập như yoga hoặc bơi lội để hỗ trợ vòm chân.
• Sử dụng giày dép phù hợp: Giày nên có đế êm ái, không quá cao hoặc chật, giúp duy trì cấu trúc tự nhiên của bàn chân.

Hãy tạo thói quen tập luyện đúng cách để phòng tránh dị tật bàn chân bẹt

Dị tật bàn chân bẹt là một vấn đề không nên xem nhẹ, đặc biệt là ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời không chỉ giúp cải thiện sức khỏe mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống của người bệnh. Hy vọng bài viết đã giúp bạn có thêm kiến thức hữu ích về cách phòng ngừa và điều trị dị tật này. Hãy luôn quan tâm đến sức khỏe của đôi chân, vì đó là nền tảng quan trọng để nâng bước bạn trong cuộc sống!

*Lưu ý: Bài viết không thay thế cho khám, chẩn đoán và điều trị y khoa.