Gai đôi cột sống bẩm sinh: 8 Nguyên nhân và 3 cách chữa

Gai đôi cột sống bẩm sinh là một dị tật bẩm sinh nứt đốt sống, có ảnh hưởng đến cột sống, xảy ra khi cột sống không phát triển đầy đủ trong giai đoạn thai kỳ. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này. Triệu chứng của gai đôi có thể từ không rõ ràng đến nghiêm trọng, ảnh hưởng đến chức năng vận động. Điều trị gai đôi cột sống sớm sẽ hạn chế được các biến chứng về sau. Cùng MEDIPLUS tìm hiểu thêm thông tin về gai đôi cột sống bẩm sinh trong bài viết sau đây. 

1. Gai đôi cột sống bẩm sinh là gì? Có mấy loại

Gai đôi cột sống bẩm sinh hay còn gọi là gai đôi cột sống S1, là dị tật bẩm sinh xảy ra khi ống thần kinh không phát triển hoàn chỉnh trong giai đoạn bào thai. Điều này khiến cột sống không đóng kín như bình thường, khiến phần xương bảo vệ tủy sống bị thiếu sót. 

Gai cột sống bẩm sinh còn được gọi là gai cột sống S1

Hậu quả là tủy sống và các dây thần kinh bị tổn thương, gây ảnh hưởng đến khả năng vận động và sức khỏe tổng thể của người mắc. Tình trạng này có thể xảy ra ở bất kỳ vị trí nào trên cột sống nếu quá trình phát triển ống thần kinh bị gián đoạn. Gai đôi cột sống bẩm sinh có các loại như sau: 

Gai đôi cột sống bẩm sinh ẩn

Gai đôi cột sống bẩm sinh ẩn là dạng nhẹ nhất của nứt đốt sống, trong đó cột sống có một khoảng trống nhỏ nhưng không gây ra lỗ hở hay túi phình. Bệnh thường không ảnh hưởng đến chức năng tủy sống, và người bệnh hầu như không có triệu chứng rõ ràng. Dạng này thường chỉ được phát hiện tình cờ qua chụp X-quang, đôi khi đến khi trẻ đến tuổi trưởng thành.

Thoát vị màng tủy

Đây là tình trạng bẩm sinh khi màng tủy lộ ra ngoài do khiếm khuyết ở cung sau đốt sống, nhưng không có mô thần kinh bất thường.

Thoát vị tủy – màng tủy

Đây là dạng gai đôi cột sống nghiêm trọng nhất, khi cả tủy sống và màng tủy bị đẩy ra ngoài, tạo thành túi phình trên lưng trẻ. Tình trạng này gây khuyết tật từ trung bình đến nặng, dẫn đến mất chức năng cơ thể và để lại nhiều di chứng nghiêm trọng.

Tìm hiểu: Hẹp lỗ liên hợp cột sống cổ c3 c4: 6 nguyên nhân, 5 Cách chữa

2. Nguyên nhân trẻ bị gai đôi cột sống bẩm sinh

Nguyên nhân chính xác của dị tật bẩm sinh nứt đốt sống chưa được rõ, nhưng nhiều yếu tố làm tăng nguy cơ ở trẻ sơ sinh. Các yếu tố khiến cho thai nhi có nguy cơ bị gai đôi cột sống S1: 

• Tiền sử gia đình của mẹ bầu có người đã từng bị gai đôi cột sống.
• Mẹ bầu có lượng acid folic thấp trong thai kỳ.
• Mẹ sử dụng một số loại thuốc như acid valproic.
• Mẹ bị mắc bệnh đái tháo đường.
• Mẹ bị thừa cân và béo phì (BMI > 30).
• Tiền sử sinh con bị dị tật bẩm sinh nứt đốt sống.
• Mẹ mắc bệnh Coeliac hoặc có vấn đề về hấp thu dinh dưỡng.
• Các yếu tố khác: hút thuốc, uống rượu, tiếp xúc với hóa chất độc hại, dung môi.

Trẻ bị dị tật nứt đốt sống bẩm sinh có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân

Đón đọc: Bị ngã chùn cột sống có nguy hiểm không? 3 cách chữa

3. Triệu chứng trẻ bị gai đôi cột sống bẩm sinh

Triệu chứng của bệnh gai đôi cột sống bẩm sinh thường không rõ ràng và chỉ được phát hiện tình cờ qua chụp X-quang, đặc biệt là ở thể ẩn. Trẻ em mắc bệnh này có thể không biểu hiện triệu chứng gì trong những năm đầu đời. Tuy nhiên, một số triệu chứng phổ biến có thể xuất hiện bao gồm:

• Bất thường vận động: Yếu chi, liệt cơ, trật khớp, biến dạng khớp, hoặc cong vẹo cột sống.
• Vấn đề bàng quang: Tiểu không tự chủ, nhiễm trùng đường tiết niệu, sỏi thận, thận ứ nước, và suy thận.
• Rối loạn thần kinh: Rối loạn cảm giác, rối loạn cơ tròn gây táo bón, sa trực tràng, đại tiểu tiện mất tự chủ.
• Não úng thủy: Gây khó khăn về đọc, chú ý, tiếp thu, co giật, mệt mỏi, và bú kém.
• Dị ứng latex: Hơn 50% trẻ em mắc gai đôi cột sống bẩm sinh bị dị ứng latex, với các biểu hiện như chảy nước mắt, phát ban, thậm chí sốc phản vệ, có thể đe dọa tính mạng khi lớn hơn.
• Khả năng học tập: Phần lớn trẻ có trí thông minh bình thường, nhưng một số có thể gặp khó khăn trong học tập.

Gai đôi cột sống xuất hiện nhiều triệu chứng khác nhau

Triệu chứng của bệnh có thể nhẹ hoặc nghiêm trọng tùy thuộc vào mức độ ảnh hưởng của gai đôi cột sống.

4. Chẩn đoán và phát hiện gai đôi cột sống bẩm sinh thế nào?

Để chẩn đoán dị tật bẩm sinh nứt đốt sống ở trẻ, các bác sĩ thường sử dụng nhiều phương pháp khác nhau. Dưới đây là một số phương pháp chẩn đoán hiện đại, phát hiện chính xác bệnh và được áp dụng rộng rãi: 

Chẩn đoán gai cột sống bẩm sinh bằng nhiều phương pháp khác nhau

Xét nghiệm AFP

Xét nghiệm alpha-fetoprotein (AFP) là một xét nghiệm máu đơn giản nhằm đo lường lượng protein do thai nhi sản xuất. Khi hàm lượng AFP trong máu của mẹ cao, điều này có thể chỉ ra rằng em bé có nguy cơ bị tật nứt đốt sống. Xét nghiệm AFP thường được thực hiện như một phần của Triple test, giúp tầm soát các dị tật ống thần kinh và những vấn đề sức khỏe khác ở thai nhi.

Siêu âm

Siêu âm là một phương pháp chẩn đoán hình ảnh được thực hiện từ tuần thứ 18 đến 20 của thai kỳ, giúp bác sĩ quan sát và phát hiện dị tật nứt đốt sống bẩm sinh. Thông qua siêu âm, các bất thường ở cột sống có thể được nhận diện sớm, góp phần vào việc quản lý và chăm sóc sức khỏe thai nhi. Đây cũng là phương pháp chẩn đoán dị tật nứt đốt sống bẩm sinh được sử dụng rộng rãi và phổ biến hiện nay. 

Siêu âm để chẩn đoán tình trạng của bệnh

Chọc túi ối

Chọc túi ối là một xét nghiệm trong đó bác sĩ lấy dịch lỏng từ túi nước ối để phân tích. Nếu nồng độ alpha-fetoprotein (AFP) trong mẫu dịch này cao hơn mức bình thường, điều này cho thấy thai nhi có nguy cơ mắc gai đôi cột sống bẩm sinh.

Chẩn đoán ở trẻ sơ sinh

Một số trường hợp dị tật bẩm sinh nứt đốt sống có thể không được phát hiện cho đến khi trẻ ra đời. Khi bác sĩ quan sát thấy mảng da lông hoặc vết lõm trên lưng trẻ, họ sẽ chỉ định thực hiện các kỹ thuật chẩn đoán như chụp X-quang, chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp cắt lớp vi tính (CT). Những phương pháp này giúp nhìn rõ cấu trúc cột sống và xương lưng của trẻ, từ đó xác định tình trạng bệnh một cách chính xác.

Xem thêm: 6 cách trị gai cột sống lưng tại nhà và 7 lưu ý

5. Cách chữa bệnh gai đôi cột sống bẩm sinh

Các trường hợp gai đôi cột sống bẩm sinh không triệu chứng và không ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống thường không cần điều trị. Tuy nhiên, nếu có dấu hiệu đau, việc điều trị sẽ được xem xét. Bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp dựa trên kết quả thăm khám lâm sàng và chẩn đoán hình ảnh từng trường hợp cụ thể.

Điều trị nội khoa (dùng thuốc uống)

Thuốc Tây y thường được sử dụng để điều trị gai đôi cột sống bẩm sinh nhằm giảm đau nhanh chóng cho người bệnh. Tùy thuộc vào tình trạng cụ thể, bác sĩ sẽ chỉ định các loại thuốc sau:

• Thuốc giảm đau: Đối với những trường hợp đau nhiều hoặc kéo dài, bác sĩ có thể kê đơn thuốc giảm đau chống viêm không steroid (NSAIDs) như ibuprofen, diclofenac, indomethacin, hoặc meloxicam, kết hợp với paracetamol.
• Thuốc giãn cơ: Các loại thuốc như Mydocalm, Myonal, và Decontractyl có thể được chỉ định để giúp giảm tình trạng co thắt cơ bắp.
• Thuốc chống thoái hóa khớp tác dụng chậm: Những thuốc như glucosamin sulfat, MSM, chondroitin sulfat, và diacerein có thể được sử dụng để hỗ trợ cải thiện tình trạng khớp và giảm triệu chứng.

Dùng thuốc để điều trị bệnh dị tật nứt đốt sống bẩm sinh

Điều trị theo triệu chứng bệnh 

Bệnh nhân bị gai đôi cột sống bẩm sinh có thể gặp phải các triệu chứng như đau nhức cột sống, mất cảm giác, mất phản xạ, và hạn chế vận động. Để điều trị các biểu hiện này, có thể áp dụng một số phương pháp sau:

• Điều trị nội khoa: Sử dụng thuốc giảm đau và kháng viêm để giảm cơn đau và viêm nhiễm. Đây là các điều trị phổ biến, được áp dụng nhiều và mang lại hiệu quả tương đối tốt. 
• Vật lý trị liệu: Các phương pháp như chiếu đèn hồng ngoại, châm cứu, bấm huyệt, xoa bóp, chườm nóng, và co giãn đốt xương sống được áp dụng nhằm cải thiện tình trạng cột sống và tăng cường khả năng vận động.

Các phương pháp này nhằm mục tiêu giảm triệu chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.

Phẫu thuật

Phẫu thuật gai đôi cột sống bẩm sinh được chỉ định trong những trường hợp triệu chứng nặng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cột sống và sức khỏe của bệnh nhân. Đối với trẻ sơ sinh mắc dị tật nứt đốt sống có nang, phẫu thuật đóng lại vị trí thoát vị thường được thực hiện trong vòng 48 giờ sau khi sinh. Trước khi phẫu thuật, bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra sức khỏe của trẻ để đảm bảo an toàn cho ca mổ, nếu cần, có thể hoãn lại đến khi trẻ lớn hơn.

Phẫu thuật là phương pháp được dùng khi tình trạng gai đôi cột sống trở nặng

6. Lưu ý về dinh dưỡng để phòng ngừa gai đôi cột sống bẩm sinh

Để phòng ngừa gai đôi cột sống bẩm sinh, chị em phụ nữ cần lưu ý vài điều sau đây về chế độ dinh dưỡng: 

• Bổ sung Axit folic: Nên bổ sung 400mcg axit folic mỗi ngày. Nếu bạn có tiền sử mang thai mà thai nhi bị dị tật gai đôi cột sống bẩm sinh, hãy tăng cường lượng axit folic, đặc biệt trong giai đoạn đầu thai kỳ (trước khi mang thai và 12 tuần đầu). Hãy trao đổi với bác sĩ để có chế độ bổ sung phù hợp.
• Cung cấp đủ dinh dưỡng cho bé: Khi chăm sóc trẻ bị gai đôi cột sống bẩm sinh, phụ huynh cần chú ý đến chế độ ăn uống hàng ngày, đảm bảo cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng. Cụ thể, ba mẹ nên cung cấp đủ canxi để giúp xương của trẻ chắc khỏe và phát triển tốt. Đồng thời, bổ sung vitamin và khoáng chất thiết yếu để hỗ trợ sức khỏe tổng thể và hạn chế biến chứng của bệnh.
• Vận động nhẹ nhàng: Để cải thiện sức khỏe xương khớp cho trẻ bị gai đôi cột sống bẩm sinh, nên vận động nhẹ nhàng để giúp lưu thông máu và tăng cường sức khỏe xương khớp.
• Sinh hoạt và nghỉ ngơi hợp lý: Tránh ngồi hoặc đứng quá lâu ở một tư thế, giữ tinh thần thoải mái để tạo điều kiện cho sức khỏe tinh thần tốt hơn. Những thói quen này sẽ góp phần vào sự phát triển và phục hồi sức khỏe của trẻ.
• Tham khảo hỏi ý kiến bác sĩ về các loại thực phẩm, thuốc bổ sung: Khi chuẩn bị mang thai và trong thai kỳ, hãy thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc, thực phẩm bổ sung vitamin và khoáng chất mà bạn đang sử dụng.
• Khám định kỳ để theo dõi: Khám thai định kỳ là cần thiết để phát hiện sớm bất thường (nếu có) trong quá trình mang thai. Việc này giúp đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và thai nhi, đồng thời kịp thời can thiệp nếu cần thiết.

Bài viết trên đây của tổ hợp y tế MEDIPLUS cũng đã giải đáp thông tin gai đôi cột sống bẩm sinh là gì, nguyên nhân gây bệnh và các phương pháp điều trị hiệu quả. Trước khi mang thai, phụ nữ nên đến bệnh viện uy tín để được các bác sĩ tư vấn về cách phòng chống dị tật bẩm sinh nứt đốt sống cho bé cũng như chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt hợp lý. Rất mong các thông tin trên sẽ mang lại hữu ích cho bạn đọc. 

***Lưu ý: Bài viết là kiến thức tổng hợp, không thay thế cho khám, chẩn đoán và điều trị y khoa.