Lá khổ sâm chữa dạ dày được không? 2 Lưu ý khi dùng

Lá khổ sâm – một loại thảo dược dân gian quen thuộc, được cho là có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh dạ dày. Nhưng liệu khổ sâm có thực sự hiệu quả trong việc giảm đau, chống viêm hay cải thiện triệu chứng dạ dày? Hãy cùng Tổ hợp y tế Mediplus giải đáp thắc mắc Lá khổ sâm chữa dạ dày được không? 2 Lưu ý khi dùng

1. Tổng quan về cây khổ sâm 

Cây khổ sâm là cây gì? Cây khổ sâm là một loại dược liệu quý trong y học cổ truyền, được sử dụng phổ biến nhờ các công dụng điều trị bệnh hiệu quả. Tuy nhiên, ít người biết rằng, khổ sâm không chỉ có một loại mà được chia thành hai vị thuốc khác nhau: khổ sâm cho lá và khổ sâm cho rễ. Mỗi loại có đặc điểm, tên khoa học và công dụng riêng.

Hình ảnh cây khổ sâm

Đặc điểm và thành phần hóa học

Khổ sâm cho lá

Khổ sâm cho lá, hay còn gọi là khổ sâm Bắc hoặc cây cù đèn, có tên khoa học Croton tonkinensis Gagnep. và thuộc họ Euphorbiaceae (Thầu dầu). Đây là một loài cây nhỏ, cao từ 0.7 – 1m, với đặc điểm dễ nhận biết: lá mọc so le, hoa mọc thành chùm ở đầu cành hoặc kẽ lá, và quả khi chín có màu hung đỏ.

Cây khổ sâm mọc ở đâu? Loài cây này phân bố chủ yếu tại các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ – nơi có khí hậu thuận lợi để cây phát triển. Khổ sâm cho lá thường được sử dụng để điều trị các bệnh ngoài da như chàm, viêm da cơ địa và giúp giảm ngứa nhờ đặc tính kháng khuẩn tự nhiên.

Khổ sâm cho rễ

Khổ sâm cho rễ, còn được gọi là dã hòe hoặc khổ cốt, có tên khoa học Sophora flavescens Ait. và thuộc họ Fabaceae (Đậu). Đây là loài cây thân thấp (cao dưới 1m), có rễ lớn – bộ phận chính được sử dụng làm thuốc. Lá khổ sâm cho rễ là dạng lá kép, mọc so le; hoa mọc thành cụm màu vàng nhạt, trong khi quả có màu đen khi chín.

Loại khổ sâm này có nguồn gốc từ Trung Quốc nhưng hiện được trồng rộng rãi tại các vùng miền núi phía Bắc Việt Nam. Nhờ rễ chứa nhiều hoạt chất quý, khổ sâm cho rễ thường được sử dụng để hỗ trợ điều trị viêm loét dạ dày, nhiễm trùng đường tiết niệu và các bệnh viêm nhiễm khác.

So sánh hai loại khổ sâm

Dưới đây là sự khác biệt cơ bản giữa hai loại khổ sâm:

• Khổ sâm cho lá: Cây nhỏ, hoa màu đỏ, phân bố ở đồng bằng Bắc Bộ, chuyên điều trị các bệnh ngoài da và có tác dụng kháng khuẩn.
• Khổ sâm cho rễ: Cây thân thấp, hoa vàng, rễ lớn, phân bố ở miền núi phía Bắc, thường được sử dụng trong điều trị các bệnh tiêu hóa và viêm nhiễm.

Thu hái, chế biến, và bảo quản  

Lá khổ sâm thường được thu hoạch vào thời điểm cây chuẩn bị ra hoa – đây là lúc lá có hàm lượng hoạt chất dược tính cao nhất. Người ta ưu tiên thu hái những lá bánh tẻ, tức là những lá không quá non hoặc quá già, để đảm bảo chất lượng tốt nhất.

Sau khi thu hái, lá khổ sâm sẽ được làm sạch bụi bẩn, sau đó tiến hành phơi khô hoặc sấy khô. Lá khô có thể được sử dụng trực tiếp hoặc chế biến thêm bằng cách sao vàng – một kỹ thuật thường được áp dụng trong y học cổ truyền để tăng cường hiệu quả dược tính và giảm bớt tính hàn của dược liệu.

Sau khi phơi hoặc sấy khô, lá khổ sâm cần được cho vào túi kín hoặc hộp đựng chuyên dụng. Dược liệu cần được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và những nơi có độ ẩm cao để ngăn ngừa ẩm mốc. 

Lá khổ sâm khô

Đọc thêm: 5+ Cách chữa nóng rát dạ dày tại nhà theo dân gian

2. Cây khổ sâm cho lá có tác dụng gì? Theo y học cổ truyền và y học hiện đại

Cây khổ sâm cho lá là một trong những dược liệu quý giá, được ứng dụng rộng rãi trong cả y học cổ truyền và y học hiện đại. Dưới đây là chi tiết các tác dụng của cây khổ sâm cho lá theo hai góc nhìn y học.

Theo y học cổ truyền 

• Tính vị và quy kinh: Khổ sâm cho lá có vị rất đắng, tính bình, hơi độc và được quy vào kinh Đại tràng. Tính chất này giúp khổ sâm được sử dụng để thanh nhiệt, giải độc và hỗ trợ tiêu hóa.
• Công dụng chính: Khổ sâm cho lá giúp khu phong, thanh nhiệt táo thấp, lợi niệu và sát trùng. Đây là những công dụng chính giúp loại dược liệu này điều trị được nhiều bệnh lý khác nhau.
• Chủ trị các bệnh lý: Lá khổ sâm chữa bệnh gì? Lá khổ sâm được dùng để chữa ung nhọt, sang lở, chốc đầu, đau bụng, khó tiêu, lỵ và viêm loét dạ dày – tá tràng. Ngoài ra, nó còn được ứng dụng trong điều trị bạch đới, hoàng đản, phong hủi, nổi mề đay, bệnh vẩy nến, bỏng và áp xe.

Theo y học hiện đại

• Công dụng nổi bật: Khổ sâm cho lá có khả năng chống oxy hóa, giảm đau, chống dị ứng và kháng viêm. Do đó lá khổ sâm chữa dạ dày thường được nhiều người biết đến. Đặc biệt, nó còn hỗ trợ chống ung thư nhờ ức chế sự phát triển của các tế bào ác tính.
• Tác dụng lên hệ tim mạch: Loại cây này giúp tăng lưu lượng máu động mạch vành, chống rối loạn nhịp tim, ngăn ngừa thiếu máu cơ tim và chống xơ vữa động mạch. Đồng thời, nó hỗ trợ làm hạ lipid máu, giúp bảo vệ tim mạch.
• Kháng khuẩn và chống ký sinh trùng: Lá khổ sâm có khả năng ức chế vi khuẩn tụ cầu vàng, liên cầu khuẩn nhóm B và trực khuẩn lỵ. Ngoài ra, nó còn kháng ký sinh trùng sốt rét và ngăn chặn sự phát triển của một số loại nấm gây bệnh.
• Ứng dụng khác: Khổ sâm hỗ trợ giảm đờm, điều trị hen suyễn, lợi tiểu, an thần và bảo vệ cơ thể khỏi độc tố. Đặc biệt, nó giúp nâng cao tỷ lệ sống của động vật khi tiêm nọc độc rắn hổ mang.

Tác dụng cây khổ sâm

Xem thêm: Đau dạ dày ăn thịt gà được không? 6 Lưu ý khi dùng

3. Lá khổ sâm chữa dạ dày được không? Cách dùng, liều dùng

Lá khổ sâm chữa dạ dày được không?

Lá khổ sâm có thể được sử dụng để hỗ trợ chữa bệnh dạ dày nhờ vào các đặc tính thanh nhiệt, kháng viêm, giảm đau và bảo vệ niêm mạc dạ dày. Trong y học cổ truyền, lá khổ sâm được dùng để điều trị các triệu chứng như đau dạ dày, viêm loét dạ dày – tá tràng, đầy hơi và khó tiêu. 

Y học hiện đại cũng chỉ ra rằng các hoạt chất trong lá khổ sâm có khả năng ức chế vi khuẩn Helicobacter pylori – nguyên nhân chính gây viêm loét dạ dày, đồng thời làm dịu cơn đau và giảm viêm nhiễm. Tuy nhiên, cần sử dụng đúng liều lượng lá khổ sâm chữa dạ dày và tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi áp dụng để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Cách dùng, liều dùng cây khổ sâm

Cách sử dụng lá khổ sâm tùy thuộc vào mục đích điều trị và bài thuốc cụ thể. Thông thường, dược liệu này được dùng chủ yếu dưới dạng khô hoặc tươi, với các cách chế biến như sau:

Dùng khổ sâm khô

• Thuốc sắc: Sử dụng 12 – 20g lá khổ sâm khô, sắc với nước uống hàng ngày. Trong trường hợp cần điều trị bệnh nặng hơn (như tiêu chảy nặng, viêm loét dạ dày – tá tràng), liều lượng có thể tăng lên tối đa 40g/ngày, nhưng cần tham khảo ý kiến bác sĩ để đảm bảo an toàn.
• Hãm lấy nước: Dùng như trà thảo dược. Cho khoảng 12 – 20g lá khổ sâm khô vào nước sôi, hãm trong 15 – 20 phút và uống thay nước trong ngày.

Dùng khổ sâm tươi

• Nhai trực tiếp: Lấy 8 – 10 lá khổ sâm tươi, rửa sạch, nhai trực tiếp và nuốt nước. Cách này thường được áp dụng trong trường hợp cần giảm nhanh các triệu chứng như đau bụng, khó tiêu, hoặc viêm họng.
• Giã nát vắt nước uống: Dùng 8 – 10 lá tươi, giã nát, sau đó vắt lấy nước uống. Phần bã có thể dùng đắp lên vùng da bị mẩn ngứa, viêm nhiễm hoặc áp xe để giảm sưng viêm.

Lá khổ sâm chữa dạ dày

4. Một số bài thuốc chữa bệnh tiêu hóa từ lá khổ sâm

Lá khổ sâm không chỉ là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền mà còn được biết đến với khả năng hỗ trợ điều trị hiệu quả các bệnh liên quan đến tiêu hóa. Dưới đây là một số bài thuốc từ lá khổ sâm giúp cải thiện các vấn đề về đường tiêu hóa.

Bài thuốc chữa đau dạ dày chứa cây khổ sâm cho lá

Bài thuốc 1

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: 16 – 20g lá khổ sâm.
• Cách thực hiện: Rửa sạch lá, sau đó cho vào ấm sắc với nước để thu được nước đặc.Uống trực tiếp khi còn ấm, nên uống sau bữa ăn. Một liệu trình kéo dài khoảng 2 – 3 tuần. Nếu chưa khỏi hẳn, có thể nghỉ vài ngày rồi tiếp tục liệu trình.

Bài thuốc 2

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: 12g lá khổ sâm, 12g lá bồ công anh và 50g lá khôi.
• Cách thực hiện: Đem tất cả nguyên liệu rửa sạch, sau đó đun với 600ml nước trên lửa nhỏ đến khi lượng nước cô lại còn khoảng 200ml. Lọc bỏ phần bã, chia nước thành 2 – 3 lần uống trong ngày. Duy trì đều đặn mỗi ngày 1 thang, liệu trình kéo dài khoảng 10 ngày để đạt kết quả tốt nhất.

Bài thuốc 3

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: 16g lá khổ sâm và một lượng nhỏ dạ cẩm.
• Cách thực hiện: Sắc hai nguyên liệu này với nước để thu được nước đặc. Uống mỗi ngày 1 thang, liệu trình nên kéo dài trong 2 – 3 tuần để cải thiện các triệu chứng đau dạ dày.

Bài thuốc 4

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: 12g khổ sâm, 10g hương phụ, 12g trần bì, 10g nghệ, 10g bồ công anh và 8g ngải cứu.
• Cách thực hiện: Tất cả các nguyên liệu đem phơi khô, tán thành bột mịn. Mỗi ngày dùng từ 10 – 20g bột thuốc, chia làm 2 lần uống với nước ấm. Bài thuốc này giúp giảm đau và cải thiện tình trạng viêm loét dạ dày hiệu quả.

Bài thuốc chữa dạ dày từ lá khổ sâm

Bài thuốc hỗ trợ chữa viêm đại tràng mãn tính

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: Lá khổ sâm, chè dây, nam mộc hương, vân mộc hương, hậu phác và thương truật, mỗi loại khoảng 8g.
• Cách thực hiện: Rửa sạch tất cả các vị thuốc, sau đó cho vào ấm, thêm nước sao cho vừa ngập bề mặt nguyên liệu. Đun sôi trên lửa nhỏ trong khoảng 30 phút để các dược chất thấm ra nước. Chia nước thuốc thành nhiều lần uống trong ngày, mỗi ngày dùng 1 thang thuốc để đạt hiệu quả tốt nhất.

Bài thuốc chữa đại tràng

Bài thuốc chữa đầy bụng, khó tiêu

Bài thuốc 1

• Nguyên liệu: Chuẩn bị khoảng 12 – 24g lá khổ sâm.
• Cách thực hiện: Đem lá khổ sâm sắc với nước để thu nước đặc hoặc hãm như trà để uống trong ngày.

Bài thuốc 2

• Nguyên liệu: 12g lá khổ sâm, 12g nhân trần, 12g bồ công anh, 10g lá khôi và 10g chút chít.
• Cách thực hiện: Tất cả các nguyên liệu đem tán thành bột mịn, trộn đều. Khi sử dụng, lấy một lượng vừa đủ pha với nước ấm, uống đều đặn mỗi ngày để hỗ trợ cải thiện sức khỏe.

Bài thuốc 3

• Nguyên liệu: 12g lá khổ sâm, 20g bồ công anh, 40g lá khôi, 12g uất kim, 12g hậu phác, 4g cam thảo và 8g ngải cứu.
• Cách thực hiện: Cho toàn bộ nguyên liệu vào ấm sắc lấy nước đặc để uống hoặc nấu thành cao. Cao thuốc có thể được pha với siro để dễ dàng sử dụng hơn.

Bài thuốc chữa bệnh vẩy nến, lở ngứa chứa cây khổ sâm cho lá

• Nguyên liệu: Chuẩn bị 15g lá khổ sâm, 15g huyền sâm, 15g sinh địa, 15g kim ngân hoa, và 10g thương nhĩ tử.
• Cách thực hiện: Rửa sạch các vị thuốc, cho vào ấm, thêm nước và sắc lấy nước uống. Sử dụng nước thuốc khi còn ấm, mỗi ngày uống 1 thang.
• Kết hợp điều trị ngoài da: Để giảm nhanh triệu chứng ngứa, có thể dùng lá khổ sâm, lá kinh giới, và lá trầu không nấu nước để tắm. Phương pháp này giúp làm dịu da và hỗ trợ điều trị hiệu quả các bệnh ngoài da như vẩy nến và lở ngứa.

Bài thuốc chữa chứng kiết lỵ kèm hay đau bụng đi ngoài

Bài thuốc 1

• Nguyên liệu: 1 nắm lá khổ sâm và 1 nắm lá phèn đen.
• Cách thực hiện: Rửa sạch hai loại lá, cho vào ấm sắc lấy nước uống. Uống nước thuốc trong ngày, mỗi ngày sử dụng 1 thang để cải thiện triệu chứng.

Bài thuốc 2

• Nguyên liệu: 10g lá khổ sâm, 10g rau sam, 10g lá mơ lông, 10g cỏ sữa và 10g nhọ nồi.
• Cách thực hiện: Đem tất cả các nguyên liệu rửa sạch, sau đó sắc lấy nước. Chia nước thuốc thành nhiều lần uống trong ngày, mỗi ngày dùng 1 thang.

Bài thuốc trị đau bụng không rõ nguyên nhân

• Nguyên liệu: Chuẩn bị 4 – 5 lá khổ sâm và một vài hạt muối.
• Cách thực hiện: Rửa sạch lá khổ sâm, sau đó nhai trực tiếp với muối rồi nuốt. Nếu có triệu chứng kèm theo như nôn ói hoặc sôi bụng, có thể nhai thêm 1 lát gừng tươi cùng với lá khổ sâm để tăng hiệu quả giảm đau và làm dịu dạ dày.

Bài thuốc trị đau bụng từ lá khổ sâm

Xem thêm: Đau dạ dày có ăn được dưa lê không? 4 nhóm người nên hạn chế

5. 2 Lưu ý khi sử dụng lá khổ sâm cho lá

Những ai không nên sử dụng cây, lá khổ sâm

Một số đối tượng không nên sử dụng lá khổ sâm hoặc cần thận trọng khi dùng:

• Người suy nhược cơ thể và bị táo bón: Lá khổ sâm có tính lạnh, dễ làm tình trạng suy nhược và táo bón trở nên trầm trọng hơn.
• Phụ nữ mang thai, phụ nữ đang cho con bú và trẻ nhỏ: Việc sử dụng lá khổ sâm trong các trường hợp này cần được tư vấn bởi bác sĩ để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe.
• Người bị tỳ vị hư nhược: Dược liệu này có vị đắng, tính lạnh, không phù hợp với người tỳ vị yếu, có thể khiến tình trạng hư hàn nghiêm trọng hơn. Nếu cần thiết, nên phối hợp với các loại thuốc bổ tỳ, kiện vị để cân bằng.
• Người bị can thận dương hư: Sử dụng lá khổ sâm có thể gây tổn thương thêm cho gan và thận, đặc biệt nếu dùng trong thời gian dài.
• Không dùng đồng thời với Lê lô: Việc kết hợp hai dược liệu này có thể gây ra tác dụng không mong muốn.

Tác dụng phụ

Việc sử dụng lá khổ sâm có thể gây ra một số tác dụng phụ, đặc biệt khi dùng không đúng liều lượng hoặc kéo dài thời gian:

• Hiện tượng chóng mặt, nhức đầu: Thường xảy ra khi sử dụng liều cao hoặc quá liều trong thời gian ngắn.
• Buồn nôn: Dược liệu có thể gây kích ứng dạ dày, dẫn đến cảm giác khó chịu, buồn nôn.
• Dị ứng, kích ứng: Một số người có thể bị mẩn đỏ, ngứa ngáy hoặc nổi mề đay. Nếu gặp các dấu hiệu này, cần ngưng sử dụng ngay và liên hệ cơ sở y tế để được xử lý kịp thời.

Lưu ý khi dùng lá khổ sâm

Như vậy, lá khổ sâm chữa dạ dày có thể mang lại những lợi ích nhất định nhờ đặc tính kháng viêm, giảm đau và hỗ trợ tiêu hóa. Tuy nhiên, hiệu quả của nó còn phụ thuộc vào cách sử dụng và tình trạng bệnh của mỗi người.

Để đảm bảo an toàn, người dùng nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng và lưu ý những khuyến cáo đã nêu. Kết hợp khổ sâm với chế độ ăn uống khoa học và lối sống lành mạnh sẽ giúp cải thiện sức khỏe tốt nhất. 

*Lưu ý: Bài viết mang tính tham khảo, không thay thế cho khám và điều trị y khoa.